TEZA: Jest możliwe przywrócenie jedynie niektórych warunków pracy lub płacy, które zostały bezprawnie zmienione na niekorzyść pracownika, wykonującego pracę na nowych warunkach zaproponowanych w wypowiedzeniu zmieniającym.
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO z 11 lutego 2015 r, Sygn. akt I PK 152/14
STAN FAKTYCZNY
W związku z likwidacją bazy personelu pokładowego w Krakowie starsza stewardesa dostała wypowiedzenie zmieniające: miejsce wykonywania pracy (Warszawa), stanowisko pracy (stewardesa) i wynagrodzenie (o 46 proc. niższe). Pracownica domagała się przywrócenia poprzednich warunków zatrudnienia.
Sąd rejonowy uznał, że pracodawca naruszył przepisy w zakresie zasadności wypowiedzenia co do zmiany stanowiska i obniżenia wysokości wynagrodzenia, jednak przywrócenie na poprzednie warunki pracy było niemożliwe, gdyż art. 45 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.) nie pozwala na przywrócenie do pracy jedynie na niektórych warunkach pracy i płacy oraz usankcjonowanie zmiany innych warunków. Dlatego zasądził na rzecz stewardesy odszkodowanie stosownie do art. 45 par. 2 k.p.
Sąd okręgowy podzielił ten pogląd i dodał, że przywrócenie jedynie niektórych warunków zatrudnienia prowadziłoby do niedopuszczalnego przyznania sądom nieograniczonego kształtowania obligacji pracowniczych.
W skardze kasacyjnej pracownica zarzuciła, że sądy dosłownie, a nie odpowiednio zastosowały przepisy dotyczące definitywnego wypowiedzenia umowy o pracę do wypowiedzenia zmieniającego jedynie niektóre warunki pracy i płacy (art. 42 par. 1 k.p.).
UZASADNIENIE
Sąd Najwyższy uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Mając na uwadze specyficzny charakter pracy w tej branży, SN uznał, że pracodawca, likwidujący bazę personelu pokładowego w Krakowie, stanowiącą według umowy o pracę miejsce świadczenia pracy stewardesy, był uprawniony do dokonania takiej zmiany. Uniemożliwiło to przywrócenie tego warunku zatrudnienia. Jednakże zmieniając miejsce wykonywania pracy, zmieniono jednocześnie stanowisko oraz wynagrodzenie pracownicy. SN wskazał, że pracownik, któremu wypowiedziano warunki pracy lub płacy, ma prawo do dochodzenia roszczeń przewidzianych w art. 45 par. 1 k.p. Przyjęcie przez pracownika nowych warunków zatrudnienia nie pozbawia go prawa do tych roszczeń dochodzonych w postępowaniu przed sądem pracy. Zgodnie zaś z art. 42 par. 1 k.p. przepisy o wypowiedzeniu (a więc i o roszczeniach) umowy o pracę stosuje się do wypowiedzenia zmieniającego w sposób odpowiedni, co może polegać na ich zastosowaniu wprost, na ich niestosowaniu lub zastosowaniu z pewnymi modyfikacjami.
Przy rozstrzyganiu o roszczeniach pracownicy nie jest uzasadnione oparcie się na orzecznictwie dotyczącym roszczeń pracowniczych z tytułu bezprawnego wypowiedzenia definitywnego. Stewardesa świadczy bowiem nadal pracę u swego pracodawcy, tyle że na niższym stanowisku oraz z prawie o połowę niższym wynagrodzeniem. Jeżeli więc pracodawca wypowiedział te warunki umowy w sposób nieuzasadniony, a więc naruszający przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę, to możliwe jest przywrócenie poprzednich warunków umowy. Z okoliczności sprawy w żaden sposób nie wynika, że miejsce rozpoczynania pracy stewardesy łączy się z jej stanowiskiem służbowym oraz wynagrodzeniem. Oddalenie roszczenia pracownicy o przywrócenie do pracy na stanowisku starszej stewardesy wraz ze stosownym wynagrodzeniem byłoby uzasadnione w przypadku spełnienia przesłanek z art. 45 par. 2 k.p. w związku z art. 42 par. 1 k.p. Skarga kasacyjna wskazuje na zarzut naruszenia tych przepisów, choć sądy obu instancji, przyznając odszkodowanie, przepisów tych nie powołały. Z poczynionych ustaleń obu instancji nie wynika również, by przywrócenie poprzedniego stanowiska było niemożliwe lub niecelowe w rozumieniu art. 45 par. 2 k.p. Natomiast z ustaleń tych wynika, że pracodawca dokonał niekorzystnej zmiany warunków zatrudnienia z naruszeniem prawa, wykorzystując pretekst w postaci zmiany miejsca rozpoczynania pracy przez personel pokładowy.
Ostatecznie SN stwierdził, że możliwe jest skuteczne dochodzenie przywrócenia jedynie niektórych warunków pracy lub płacy, które zostały zmienione na niekorzyść pracownika wykonującego pracę na nowych warunkach zaproponowanych w wypowiedzeniu zmieniającym, o ile nie stoi to w sprzeczności z art. 45 par. 2 k.p. Wynika to z odpowiednio (z modyfikacją) zastosowanego art. 45 par. 1 k.p. w związku z art. 42 par. 1 k.p. W tej sytuacji nie dochodzi bowiem do powstania (reaktywacji) stosunku pracy, gdyż trwa on nieprzerwanie, tyle że na zmienionych warunkach. Z tego powodu nie zachodzi konieczność przywracania wszystkich zmienionych elementów jego treści.
