Tak będzie, kiedy na jego podstawie dopuszczono pracownika do wykonywania obowiązków. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wykrycie błędu wymagało specjalistycznej wiedzy medycznej.
Ryszard Sadlik, sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach / Dziennik Gazeta Prawna
Nieszczęśliwe zdarzenie może być uznane za wypadek przy pracy, gdy zostaną łącznie spełnione wszystkie warunki wymienione w art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa), tj. nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia, wystąpienie urazu lub śmierci oraz związek zdarzenia z pracą. W praktyce wiele problemów oraz sporów dotyczy ustalenia przyczyny zewnętrznej wypadku. Obejmuje ona także sytuacje, gdy do wypadku doszło z powodu wykonywania pracy przy braku aktualnego zaświadczenia lekarskiego lub gdy zawierało ono oczywiście błędną ocenę zdolności do wykonywania pracy albo też pracodawca w ogóle nie uwzględnił jego treści.
Niewłaściwa diagnoza
W orzecznictwie sądowym wskazywano wyraźnie, że zatrudnienie pracownika na podstawie aktualnego zaświadczenia lekarskiego zawierającego obiektywnie błędną ocenę jego zdolności do pracy stanowi zewnętrzną przyczynę wypadku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 1999 r., sygn. akt II UKN 208/99). Podobnie też wypowiadał się SN w wyroku 18 sierpnia 1999 r., sygn. akt II UKN 89/99, podkreślając, że dopuszczenie do pracy na określonym stanowisku na podstawie aktualnego okresowego orzeczenia lekarskiego, które było oczywiście błędne, może stanowić zewnętrzną przyczynę wypadku.
Takie stanowisko wynika z tego, że zaświadczenie lekarskie zawierające obiektywnie błędną ocenę zdolności do wykonywania pracy nie zapewnia pracownikowi właściwej ochrony przed szkodliwymi dla jego zdrowia warunkami. Pracodawca ma obowiązek dopuszczenia do pracy tylko takiego pracownika, który legitymuje się aktualnym wynikiem badania profilaktycznego.
Zewnętrzną przyczyną wypadku przy pracy może być błąd lekarza wystawiającego zaświadczenie po przeprowadzeniu kontrolnego badania lekarskiego oraz dopuszczenie pracownika do pracy na podstawie zaświadczenia niezawierającego przeciwwskazań do określonego zatrudnienia (np. brak przeciwwskazań do pracy w hałasie lub na wysokości). Skierowanie pracownika do niedopuszczalnej dla niego pracy może stanowić zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy także wtedy, gdy pracodawcy nie można postawić zarzutu zawinionego działania, do czego można by zaliczyć np. nieuwzględnienie przedłożonego zaświadczenia lekarskiego.
Podobnie wypowiadał się SN w wyroku z 7 lutego 2006 r., sygn. akt I UK 192/05, stwierdzając, że w związku z ustanowionym w art. 229 par. 4 kodeksu pracy (dalej: k.p.) zakazem dopuszczenia pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego za zewnętrzną przyczynę wypadku można przyjąć dopuszczenie do pracy bez przeprowadzenia badań kontrolnych lub na podstawie orzeczenia lekarskiego wydanego po upływie terminu obowiązującego do przeprowadzenia tych badań albo w przypadku oczywistej błędności tego orzeczenia. W praktyce wątpliwości może nasuwać możliwość ustalenia, kiedy orzeczenie lekarskie jest oczywiście błędne. O oczywistej błędności zaświadczenia można mówić tylko wtedy, gdy łatwo można dostrzec jego wady lub braki, bez wnikania w zawartą w nim zastrzeżoną dla lekarzy ocenę merytoryczną – widoczne także dla osoby niemającej wiedzy medycznej. Również w postanowieniu z 22 marca 2012 roku, sygn. akt I UK 402/11, SN podkreślał, że za taką przyczynę może być uznane dopuszczenie do pracy tylko wtedy, gdy aktualnego zaświadczenia lekarskiego nie było albo zawierało ono oczywiście błędną ocenę zdolności do wykonywania pracy i gdy błąd ten mógł być łatwo dostrzeżony przez pracodawcę.
Może to być silny, ponadprzeciętny wysiłek obciążający pracownika cierpiącego na zaawansowaną chorobę serca, która nie została uwzględniona przy wydawaniu zaświadczenia lekarskiego. Nie można jednak uznawać, że skoro pracownik doznał zawału w trakcie pracy, to znaczy, że oczywiście błędne było zaświadczenie o braku przeciwwskazań do jej wykonywania (por. wyrok SN z 8 czerwca 2010 r., sygn. akt I PK 29/10).
Wbrew zaleceniom
Za przyczynę zewnętrzną wypadku przyjmuje się również sytuację, gdy pracodawca nie uwzględnił zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania do wykonywania przez pracownika danego rodzaju pracy. Dopuszczenie zatrudnionego do wykonywania obowiązków może mieć taki charakter, jeśli pracodawca nakazuje świadczyć pracę, mimo że aktualne zaświadczenie tego zabrania. Nie ma przy tym znaczenia, czy pracodawca zrobił to celowo, czy też w ogóle nie zapoznał się z treścią dokumentu. Gdyby pracodawca np. zignorował zaświadczenie zawierające przeciwwskazania do pracy na wysokościach i zatrudnił pracownika do malowania konstrukcji na wysokości, a ten wskutek zawrotów głowy spadł i uległ poważnym obrażeniom, to wówczas zdarzenie to miałoby cechy wypadku przy pracy.
Warto zwrócić uwagę na wyrok SN z 16 kwietnia 1997 r., sygn. akt II UKN 66/97, według którego wykonywanie przez pracownika cierpiącego na chorobę wieńcową zwykłych obowiązków nie stanowi przyczyny zewnętrznej wypadku, chyba że pracodawca nie uwzględnił zaświadczenia lekarskiego przedłożonego przez pracownika stwierdzającego, że z uwagi na stan zdrowia istnieją przeciwwskazania do wykonywanej pracy.
Warto dodać, że dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach, czyli działanie wbrew obowiązkowi określonemu w art. 229 par. 4 k.p., także stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy. Podnosił to SN w wyroku z 17 listopada 2000 r., sygn. akt II UKN 49/00.
Ważne
Jeżeli skierowano do pracy pracownika, u którego w kontrolnych badaniach lekarskich nie ujęto przeciwwskazania do jej wykonywania, a błędu tej oceny nie można było ustalić bez wiadomości medycznych, stwierdzenie wypadku przy pracy wymaga ustalenia istnienia innej zewnętrznej przyczyny
Podstawa prawna
Art. 3 ust. 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Art. 229 par. 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).