Państwowa Straż Pożarna do 19 sierpnia 2015 r. była jedyną formacją mundurową, w której w pragmatyce służbowej nie uregulowano postępowania kwalifikacyjnego. Nowelizacja ustawy naprawiła ten błąd
Zasadą jest, że każdy powinien mieć równe prawo dostępu do służby publicznej. Reguła ta ma swoje potwierdzenie w art. 60 konstytucji. Stąd każda pragmatyka określa zasady rekrutacji kandydatów do służby mundurowej. Przykładowo przesłanki przyjęcia do policji oraz tryb postępowania kwalifikacyjnego określa art. 25 pragmatyki tej formacji. Podobne regulacje znajdują się w art. 39 ustawy z 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1415 ze zm.). Tryb naboru określa także art. 31 ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1402 ze zm.) oraz art. 28 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 990). Procedura rekrutacyjna w tych pragmatykach określona była albo od momentu jej uchwalenia (w przypadku np. służby więziennej) albo wskutek późniejszej jej nowelizacji (np. ustawa o policji została zmieniona w tym zakresie w 2011 r.). Dziwi więc to, że zasad i trybu postępowania kwalifikacyjnego nie miała Państwowa Straż Pożarna. Niezrozumiałe jest to tym bardziej, że wszystkie te formacje (oprócz służby celnej) podlegają ministrowi spraw wewnętrznych.
Procedura naboru do straży nie była określona nie tylko w jej pragmatyce, lecz także w rozporządzeniu wykonawczym do niej. Pewnie nic by się w tym zakresie nie zmieniło, gdyby nie interwencja rzecznika praw obywatelskich. W piśmie do ministra spraw wewnętrznych z 26 października 2012 r. (znak: RPO-707570-III/12/WK) rzecznik pisał, że ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej nie zawiera przepisów, które wskazywałyby na sposób i tryb przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w odniesieniu do kandydata do tej formacji, gdyż odnosi się wyłącznie do strażaków będących w służbie. Ustawa o PSP nie odsyła także do innych ustaw w tej kwestii oraz nie zawiera delegacji ustawowej do wydania aktu wykonawczego traktującego o postępowaniu kwalifikacyjnym w odniesieniu do kandydata na strażaka PSP. Rzecznik podkreślał, że brak tych uregulowań jest sprzeczny z art. 60 Konstytucji RP określającym, że obywatele polscy korzystający z praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.
Zachęta do nadużyć
Rzecznik wzywał szefa resortu spraw wewnętrznych do szybkiego wydania przepisów określających etapy postępowania kwalifikacyjnego w ustawie o Państwowej Straży Pożarnej w taki sposób, aby zasady dostępu do służby publicznej w tej formacji mundurowej były takie same dla wszystkich obywateli. RPO wyjaśnił, że powinno się to odbywać na podstawie obiektywnych kryteriów doboru kandydatów do służby, a ustanawiające je zasady i procedury rekrutacji powinny zapewnić równość szans kandydatom, bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń. Zdaniem RPO brak regulacji w przestawionym zakresie umożliwiał stosowanie przez komendantów powiatowych PSP różnorodnych kryteriów dotyczących kandydatów do służby. Sytuacja taka pozostaje poza kontrolą i sprzyja powstawaniu nadużyć.
Dyskryminacja kandydatek
Interwencja dotyczyła kandydatki do służby w PSP. Przesłała ona do rzecznika kopię ogłoszenia o naborze. Z jego treści wynikało, że sporządzone zostało w sposób wskazujący na dyskryminację ze względu na płeć, gdyż skierowane było wyłącznie do mężczyzn. Zamieszczone w nim wymogi w zakresie prób wydolnościowych oraz testu sprawności fizycznej pomijały kobiety. Ponadto komisja kwalifikacyjna zażądała od kandydatki przedstawienia kserokopii książeczki wojskowej w celu udokumentowania uregulowanego stosunku do służby wojskowej. Tego z oczywistych względów kandydatka nie była w stanie wypełnić.
Niespieszna nowelizacja
Dopiero po ponad dwóch latach od interwencji RPO, 17 kwietnia 2015 r., do Sejmu wpłynął rządowy projekt nowelizacji ustawy o PSP. Została ona uchwalona 27 maja 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1098), a weszła w życie 19 sierpnia 2015 r.
W myśl nowej treści art. 28 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1340 ze zm., dalej: u.p.s.p.) służbę w tej formacji może pełnić obywatel polski niekarany za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, korzystający z pełni praw publicznych, mający co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia tej służby. Nabór do służby w Państwowej Straży Pożarnej (PSP) jest otwarty i konkurencyjny. Reguła ta zakłada stosowanie równych zasad wobec wszystkich kandydatów. Bowiem tylko równość rozumiana jako identyczność stawianych wymagań i stosowanych standardów jest gwarancją prawdziwej otwartości i konkurencyjności procedury rekrutacyjnej. Zapewnienie tych zasad umożliwia osiągnięcie celu procesu rekrutacji, jakim jest wybór najlepszego kandydata do służby na podstawie kwalifikacji osób przystępujących do tego postępowania.
Publikacja ogłoszenia
Nabór do służby w PSP rozpoczyna się z chwilą publikacji ogłoszenia o planowanym postępowaniu kwalifikacyjnym. Przyjęcie kandydata do służby poprzedza postępowanie kwalifikacyjne, które zarządza i prowadzi kierownik jednostki organizacyjnej PSP. Postępowanie to ma na celu ustalenie, czy kandydat spełnia warunki przyjęcia do formacji, oraz określenie jego kwalifikacji, kompetencji, predyspozycji i przydatności do pełnienia tej służby.
Postępowanie kwalifikacyjne składa się z następujących etapów:
● oceny złożonych dokumentów związanych z postępowaniem kwalifikacyjnym,
● testu sprawności fizycznej,
● rozmowy kwalifikacyjnej,
● ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do pełnienia służby w PSP.
Przed przystąpieniem do testu sprawności fizycznej kandydat musi dostarczyć zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych. Gdy nabór do pełnienia służby jest prowadzony na stanowisko wymagające szczególnych predyspozycji i umiejętności, kierownik jednostki organizacyjnej PSP może zarządzić przeprowadzenie następujących dodatkowych etapów postępowania kwalifikacyjnego:
● testu wiedzy,
● testu kompetencyjnego,
● sprawdzianu lęku wysokości (akrofobia),
● sprawdzianu z pływania.
Zatwierdzenie listy
Postępowanie kwalifikacyjne wobec kandydata kończy się z chwilą uzyskania przez niego negatywnego wyniku z któregokolwiek z etapów lub nieprzystąpienia do któregoś z nich.
Po zakończeniu ostatniego etapu komisja przedkłada kierownikowi jednostki organizacyjnej PSP listę kandydatów do przyjęcia do służby. Kierownik zatwierdza tę listę. Informacja o wyniku zakończonego postępowania kwalifikacyjnego musi być zamieszczona niezwłocznie na stronie internetowej i w Biuletynie Informacji Publicznej jednostki organizacyjnej oraz na tablicy ogłoszeniowej w jej siedzibie.
Szczegółowy tryb i zasady postępowania kwalifikacyjnego określi minister spraw wewnętrznych w rozporządzeniu.
Ponadto nowelizacja z 27 maja 2015 r. w celu zachęcenia strażaków do jak najdłuższego pozostawania w służbie wprowadziła zasady podwyższania uposażenia zasadniczego. Jego progresywny wzrost będzie następował w miarę wydłużania się stażu służby. [ramka]
W nowym brzmieniu art. 71d u.p.s.p. uregulowano kwestie związane z urlopem szkoleniowym. Przysługuje on w wymiarze do:
● 21 dni – w ostatnim roku studiów pierwszego lub drugiego stopnia,
● 7 dni – w ostatnim semestrze nauki w szkołach policealnych oraz na studiach podyplomowych na przygotowanie i złożenie egzaminu końcowego lub pracy końcowej, egzaminu dyplomowego lub pracy dyplomowej (jeżeli przewiduje to właściwy program).
Wzrost uposażenia
Podwyższenie zarobku będzie następowało o:
● 2 proc. po 2 latach służby,
● 1 proc. za każdy następny rok służby do wysokości 20 proc. po 20 latach służby,
● 2 proc. za każde następne 2 lata służby powyżej 20 lat, aż do wysokości 32 proc. po 32 latach służby.
Po osiągnięciu 35 lat służby wzrost uposażenia zasadniczego strażaka wynosi 35 proc.