Poradnia ubezpieczeniowa z 11 czerwca 2015
● Członek rady nadzorczej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nosi się z zamiarem rozpoczęcia indywidualnej działalności gospodarczej. Czy z uwagi na to, że jako członek rady nadzorczej jest już zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, a z tytułu pełnienia tej funkcji otrzymuje wynagrodzenie wyższe od minimalnego, będzie musiał z tytułu działalności gospodarczej opłacać tylko składkę zdrowotną?
Nie. Podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej za wynagrodzeniem nie wyłącza obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej.
Wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego i zdrowotnego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Z kolei członek rady nadzorczej, który za wynagrodzeniem pełni swoją funkcję, jest objęty obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, a jeżeli ma miejsce zamieszkania w Polsce, to obowiązkowe dla niego jest również ubezpieczenie zdrowotne. Pełnienie za wynagrodzeniem funkcji członka rady nadzorczej stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych także wówczas, gdy członek rady nadzorczej spełnia warunki do podlegania tym ubezpieczeniom z innych tytułów (np. pozarolniczej działalności gospodarczej). Jednocześnie obowiązujące przepisy nie dają podstaw do przyjęcia, że w sytuacji gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe członka rady nadzorczej jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia, to wykluczony jest obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej przez członka rady nadzorczej pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie ulega przy tym wątpliwości, że członek rady nadzorczej mający miejsce zamieszkania w Polsce, który wykonuje pozarolniczą działalność gospodarczą, składkę na ubezpieczenie zdrowotne powinien opłacać z obydwu tytułów.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5 i 22, art. 8 ust. 6 pkt 1, art. 9 ust. 9, art. 11 ust. 2 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i pkt 35 oraz art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581).
● Do obowiązującego w firmie regulaminu wynagradzania zostało wprowadzone postanowienie, zgodnie z którym każdy pracownik ma prawo do dodatkowej opieki medycznej świadczonej przez zakład opieki zdrowotnej, z którym firma zawarła stosowną umowę. Prawo to przysługuje pracownikowi tylko w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego oraz obejmuje określone świadczenia medyczne, które nie stanowią usług medycyny pracy. Czy osiągany w ten sposób przez pracownika przychód ze stosunku pracy jest wolny od składek ZUS?
Tak. Nieodpłatna dodatkowa opieka medyczna, do której pracownik ma prawo na mocy regulaminu wynagradzania w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego, nie powinna być uwzględniana w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika zasadniczo stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych. Wyjątek dotyczy przychodów ze stosunku pracy wymienionych w par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które są wolne zarówno od składek na ubezpieczenia społeczne, jak i składek na ubezpieczenie zdrowotne. Do tego rodzaju przychodów należą m.in. składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. Należy przyjąć, że zakresem tego zwolnienia objęte jest również otrzymywane przez pracownika od pracodawcy świadczenie polegające na możliwości korzystania z dodatkowej opieki medycznej w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, zasiłku opiekuńczego i świadczenia rehabilitacyjnego, do którego prawo gwarantują pracownikowi postanowienia regulaminu wynagradzania.
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1–2, art. 20 ust. 1 oraz art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581).
Par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
● Mam problem z zapłatą składek ZUS, ponieważ komornik zajął mój rachunek bankowy. Czy mogę zapłacić składki gotówką na poczcie? Czy do zachowania terminu wystarczy data stempla placówki pocztowej?
Tak, ale tylko pod pewnymi warunkami. Zasadą jest, co wynika z art. 47 ust. 4b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), że płatnik składek jest zobowiązany opłacać należności z tytułu składek w formie bezgotówkowej, m.in. w drodze obciążenia rachunku bankowego.
Jednak płatnik będący mikroprzedsiębiorcą, którego definicję zawiera ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, może opłacać należności z tytułu składek również w formie przekazu pocztowego lub w formie przekazu pieniężnego za pośrednictwem instytucji płatniczej lub biura usług płatniczych w rozumieniu ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 873 ze zm.).
Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 mln euro.
Ponadto zgodnie z art. 60 par. 1 ordynacji podatkowej – stosowanego także do składek na mocy odesłania z ustawy systemowej – za termin dokonania ich zapłaty ZUS uważa się, przy zapłacie gotówką, dzień wpłacenia kwoty m.in. w placówce pocztowej określonej w ustawie z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz.U. poz. 1529 ze zm.). Z wykładni tego przepisu wynika, że w przypadku tych płatników, którzy uprawnieni są do opłacania składek w formie gotówkowej (tak jak w przypadku czytelnika), o tym, czy został zachowany termin płatności, decyduje m.in. data stempla placówki pocztowej. Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 11 czerwca 2013 r., sygn. akt III AUa 1450/12.
Zatem wpłata gotówkowa z tytułu składek ZUS w placówce pocztowej będzie skuteczna pod warunkiem, że płatnik ma status mikroprzedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Podstawa prawna
Art. 31, art. 47 ust. 4b i 4e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 60 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Art. 104 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 584).
● Prowadzę działalność gospodarczą i chciałem uzyskać zaświadczenie z ZUS o niezaleganiu ze składkami na ubezpieczenie społeczne, żeby załączyć je do oferty przetargowej. Jednak w ZUS powiedziano mi, że go nie dostanę, bo choć nie zalegam ze składkami ubezpieczeniowymi, to mam inne długi wobec ZUS, tj. niespłacone koszty egzekucyjne. Koszty te jednak zaskarżyłem w innym postępowaniu przed sądem administracyjnym. Czy ZUS postąpił prawidłowo?
Tak. Problemem w praktyce jest to, czy żądanie czytelnika można potraktować jako żądanie zajęcia stanowiska przez ZUS tylko co do składek, mimo że z rejestrów i ewidencji organu rentowego wynikały też inne zadłużenia, czyli koszty egzekucyjne z innych spraw.
Przypomnienia wymaga, że obowiązek wydania na podstawie art. 217 par. 2 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) zaświadczenia urzędowo potwierdzającego określone fakty lub stan prawny (np. zaświadczenia z ZUS o niezaleganiu), wynikające z prowadzonej przez organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu, nie dotyczy okoliczności, których ustalenie i ocena następują w postępowaniu w sprawie rozstrzyganej w drodze decyzji administracyjnej lub postanowienia (tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 4 lipca 2012 r., sygn. akt II OSK 1494/12). ZUS nie mógł więc się odnieść do zasadności obciążenia czytelnika kosztami egzekucyjnymi, ponieważ w tej kwestii toczy się odrębne postępowanie. Tam, gdzie istnieje spór co do prawa, nie powinno być wydane zaświadczenie, gdyż ma ono jedynie potwierdzać stan rzeczy na podstawie posiadanych przez organ rentowy danych (art. 218 par. 1 w związku z art. 217 par. 2 pkt 2 k.p.a.).
Zaświadczenie o niezaleganiu z opłacaniem składek najczęściej wydawane jest w celu posłużenia się nim w kontaktach z kontrahentami lub przed właściwą instytucją czy urzędem w celu wykazania zdolności finansowej. Najczęściej dotyczy przetargów i możliwości czynnego w nich uczestniczenia. Informacja o niezaleganiu tylko ze składkami byłaby jednak w tym wypadku niepełna i wprowadzająca w błąd. Treść zaświadczenia powinna uwzględniać wszelkie należności, bo tylko wówczas spełnia swoją funkcję informacyjną o stanie finansowym płatnika i jego zdolności finansowej. Zaświadczenie w takiej sytuacji ma na celu wykazywać, że czytelnik reguluje swoje zobowiązania publicznoprawne w pełni. Nie może więc nie uwzględniać tego, że ma jakiekolwiek zaległości.
Zatem zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami wydawane w celu przedstawienia np. w toku przetargu na zamówienie publiczne powinno uwzględniać wszelkie należności składkowe obciążające płatnika. W przeciwnym razie wprowadzałoby w błąd podmiot, któremu jest przedkładane. ZUS postąpił więc prawidłowo. Takie stanowisko wyraził również Sąd Najwyższy w wyroku z 23 stycznia 2013 r., sygn. akt I UK 434/12.
Podstawa prawna
Art. 217 par. 2 pkt 2 i art. 218 par. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.).
Art. 123, art. 24 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
● Mój mąż złożył w ZUS wniosek o emeryturę. Niestety zmarł, zanim organ rentowy wydał decyzję w tej sprawie. Wystąpiłam więc do ZUS o wypłatę emerytury męża za miesiąc, w którym nabył on prawa do emerytury. ZUS odmówił mojej prośbie, tłumacząc, że mąż zmarł na dzień przed nabyciem uprawnień emerytalnych, wobec czego wypłata się nie należy. Czy ma rację?
Niestety tak. W myśl art. 136 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła bądź nie wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Osoby te mają również prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła. Przepis ten reguluje zatem sytuację prawną osób bliskich ubezpieczonego, który zmarł po złożeniu wniosku o świadczenie przewidziane ustawą (niezrealizowane świadczenie), które to świadczenie, jako prawo majątkowe ściśle związane z osobą zmarłego, nie wchodzi w skład spadku i nie podlega dziedziczeniu.
Z opisanej sytuacji wynika, że mąż czytelniczki złożył wniosek przed spełnieniem warunków wymaganych do emerytury. Nie stoi to na przeszkodzie rozstrzygnięciu wniosku, o ile został on złożony nie wcześniej niż na miesiąc przed spełnieniem tych warunków. W przeciwnym razie ZUS wydałby decyzję odmawiającą przyznania emerytury. Uprzednie zgłoszenie przez niego wniosku o świadczenie jest niezbędnym warunkiem domagania się przez uprawnionych członków rodziny wypłaty świadczenia należnego po zmarłym uprawnionym do emerytury. Zwróćmy jednak uwagę, że ustawa posługuje się pojęciem „świadczenia należne”, a takie powstaną tylko wówczas, gdy wnioskodawca nabył te uprawnienia przed śmiercią. Ponieważ świadczeniobiorca, jak wynika z wyjaśnień ZUS, zmarł na dzień przed nabyciem uprawnień do emerytury, nie została spełniona przesłanka określona w powołanym przepisie ustawy – brak świadczeń należnych tej osobie do dnia jej śmierci. Potwierdzeniem tego jest również art. 129 ustawy emerytalnej, który określa, że świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.
W przedstawionej sytuacji ZUS nie miał zatem podstaw do wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym.
Podstawa prawna
Art. 116, art. 129 ust. 1 oraz art. 136 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Art. 922 par. 2 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.).