● Jakie składki za rolnika wykonującego umowę-zlecenie
● Czy nieodpłatne korzystanie z samochodu służbowego jest przychodem prezesa spółki
● W jakich przypadkach ZUS wymierza opłatę dodatkową
● Co może dać złożenie sprzeciwu wobec czynności kontrolnych
● Kiedy spadkobierca ubezpieczonego otrzyma zwrot nadpłaconych składek
● Firma zawarła umowę-zlecenie z rolnikiem, który jest ubezpieczony w KRUS. Zgodnie z umową-zleceniem za wykonaną na jej podstawie pracę rolnik będzie otrzymywał co miesiąc wynagrodzenie w wysokości 400 zł. Czy od takiej umowy-zlecenia firma powinna opłacać składki do ZUS? Czy rolnik zatrudniony na podstawie takiej umowy traci ubezpieczenie w KRUS?
Adam Jagiełło
Rolnik z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jeżeli podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie, a jego miesięczny przychód z tytułu umowy-zlecenia nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, nadal podlega ubezpieczeniu w KRUS.
Wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w ZUS. Dlatego też zasadniczo rolnik lub domownik, który rozpoczyna wykonywać pracę na podstawie umowy-zlecenia, nie może podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników. Nie dotyczy to jednak rolnika oraz domownika, który łącznie spełnia następujące warunki:

podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie,przychód z tytułu umowy-zlecenia w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Taki rolnik lub domownik, mimo że z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy-zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w ZUS, nadal jest objęty również ubezpieczeniem społecznym rolników. Może on również złożyć w KRUS oświadczenie o odstąpieniu od ubezpieczenia społecznego rolników, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym to oświadczenie wpłynęło do KRUS. Należy też pamiętać o tym, że umowa-zlecenie rolnika stanowi tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Art. 5b, art. 6 pkt 12, art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 3 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1403 ze zm.).
● Prezes spółki z o.o. jest zatrudniony na podstawie kontraktu menedżerskiego. Spółka z o.o. z tytułu tego kontraktu zgłosiła go do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jako zleceniobiorcę. Kontrakt menedżerski gwarantuje prezesowi spółki z o.o. prawo do nieodpłatnego wykorzystywania samochodu służbowego do celów prywatnych. Czy powinnyśmy naliczyć składki ZUS?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych
Wartość pieniężna nieodpłatnego świadczenia polegającego na wykorzystywaniu samochodu służbowego do celów prywatnych powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne prezesa spółki z o.o. zatrudnionego na podstawie kontraktu menedżerskiego.
Kontrakt menedżerski z reguły ma charakter umowy o świadczenie usług, co sprawia, że osoba zatrudniona na podstawie takiego kontraktu podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach określonych dla zleceniobiorców. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy stanowi przychód z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc otrzymane lub postawione do dyspozycji zleceniobiorcy pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Nie ulega zatem wątpliwości, że otrzymane przez zleceniobiorcę od zleceniodawcy nieodpłatne świadczenie polegające na wykorzystywaniu samochodu służbowego do celów prywatnych stanowi przychód z tytułu umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług w rozumieniu przepisów podatkowych. Jakkolwiek do zleceniobiorców stosuje się odpowiednio par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ZUS stoi na stanowisku, że przychód polegający na nieodpłatnym wykorzystywaniu samochodu służbowego do celów prywatnych nie został wymieniony w tym przepisie, a więc nie jest wolny od składek (por. decyzja oddziału ZUS w Lublinie z 19 marca 2015 r., znak: WPI/200000/43/320/2015). Prowadzi to do wniosku, że wartość pieniężna nieodpłatnego świadczenia polegającego na wykorzystywaniu samochodu służbowego do celów prywatnych powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne prezesa spółki z o.o. zatrudnionego na podstawie kontraktu menedżerskiego.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 18 ust. 3 i art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e i art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Art. 11 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).
Par. 5 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161 poz. 1106 ze zm.).
● Z powodu trudności finansowych i problemów handlowych moja firma nie płaci składek, w związku z czym ZUS po wydaniu decyzji o ustaleniu należności wszczął postępowanie egzekucyjne. Firma wpłaca dobrowolnie mniejsze kwoty. Dowiedzieliśmy się, że możemy zostać obciążeni tzw. opłatą dodatkową za niepłacenie składek, a to może nawet podwoić kwotę zadłużenia. Czy ma to uzasadnienie w przepisach? Czy można odwołać się od decyzji ZUS do sądu?
Marcin Nagórek
radca prawny
Tak. Przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) przewidują taką możliwość.
Z art. 24 ust. 1a ustawy systemowej wynika, że w razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości ZUS może wymierzyć płatnikowi dodatkową opłatę do wysokości 100 proc. nieopłaconych składek. Wynika z tego, że wymierzenie tej opłaty dodatkowej ma charakter fakultatywny. W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że ma ona stanowić sankcję za niewykonanie obowiązków ustawowych, ale nie powinna być stosowana automatycznie bez uwzględnienia okoliczności danego przypadku. Wymierzenie tej opłaty nie jest więc obowiązkiem organu rentowego, a tylko możliwością. ZUS powinien wziąć pod uwagę również okoliczności, które spowodowały powstanie zaległości, a w przypadku czytelnika były to trudności handlowe.
W razie otrzymania decyzji o nałożeniu opłaty wskazane jest złożenie odwołania do sądu i kwestionowanie w toku postępowania zasadności naliczenia opłaty. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednoznacznie wyjaśniło, że kontrola sądu obejmuje także wysokość wymierzonej opłaty i jej celowość. W wyroku z 20 maja 2004 r., sygn. akt II UK 403/03, wskazano, że decyzja taka podlega kontroli sądowej nie tylko pod względem jej formalnej poprawności, lecz także merytorycznej zasadności i celowości.
Firma w odwołaniu od decyzji musi wykazać okoliczności związane z powstaniem trudności finansowych, a w konsekwencji – zaległości składkowych. Nie bez znaczenia jest również jego dotychczasowa postawa – płatnik dokonuje wpłat, co prawda minimalnych, ale jednak świadczy to o woli uregulowania należności. Te wszystkie okoliczności będzie badał sąd w toku postępowania. Inaczej powinien być traktowany płatnik, który opóźnia się z wykonaniem obowiązku opłacania składek mimo dobrej kondycji ekonomicznej, a inaczej taki, który boryka się z trudnościami finansowymi. Przy stosowaniu opłaty dodatkowej powinien być też wzięty pod uwagę dotychczasowy stosunek płatnika do obowiązku opłacania składek.
Konkludując, przedsiębiorca może zostać obciążony przez ZUS dodatkową opłatą, która może wynieść nawet 100 proc. nieopłaconych składek. Wtedy jedyną możliwością jest złożenie odwołania i wykazanie, że przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak lub nieterminowe regulowanie należności na rzecz ZUS z uzasadnionych przyczyn.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
● Prowadzę działalność gospodarczą i zatrudniam kilkunastu pracowników. Kilka tygodni temu otrzymałem telefon z ZUS o planowanej kontroli, wstępnie zgodziłem się na uzgodniony termin, ale jednocześnie w dniu przewidzianej kontroli wniosłem bezpośrednio do ZUS sprzeciw wobec podjęcia czynności kontrolnych. Kopię tego sprzeciwu okazałem kontrolerowi ZUS po doręczeniu mi zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Nie zgodziłem się również na wszczęcie kontroli przed upływem 7 dni od doręczenia tego zawiadomienia. Jak się później okazało, ZUS odmówił mi wszczęcia postępowania w sprawie złożonego sprzeciwu. Czy jego działanie było prawidłowe?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Tak. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) w zakresie kontroli płatnika składek będącego przedsiębiorcą odsyła do przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: ustawa o s.d.g.). Zgodnie z tymi przepisami przedsiębiorca może wnieść sprzeciw wobec podjęcia i wykonywania przez organy kontroli czynności z naruszeniem odpowiednich przepisów ustawy. Sprzeciw wnosi się w terminie 3 dni roboczych od dnia wszczęcia kontroli przez ZUS. Jednocześnie ustawa systemowa przewiduje, że inspektor kontroli wszczyna kontrolę u przedsiębiorcy po okazaniu legitymacji służbowej i po doręczeniu upoważnienia do jej przeprowadzenia. Datą wszczęcia kontroli jest dzień doręczenia kontrolowanemu podmiotowi upoważnienia do jej przeprowadzenia. W opisanej sytuacji inspektor kontroli doręczył zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli. Doręczenie zawiadomienia służy tak naprawdę ustaleniu terminu kontroli. Wcześniejsze ustne uzgodnienia co do terminu kontroli nie oznaczają zatem daty jej faktycznego wszczęcia, o ile płatnik nie złoży formalnego wniosku, aby wszcząć kontrolę przed upływem 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. Wobec braku takiego wniosku ze strony czytelnika inspektor kontroli ZUS nie wszczął kontroli i nie doręczył upoważnienia do jej przeprowadzenia. A doręczenie upoważnienia jest niezbędne do stwierdzenia, że kontrola została wszczęta. Zatem złożony przez przedsiębiorcę sprzeciw przed formalnym wszczęciem kontroli jest przedwczesny i jako taki nie może być rozpatrywany merytorycznie przez organ kontroli w trybie przepisów ustawy o s.d.g.
W myśl przepisów ustawy o s.d.g. organ kontroli wydaje postanowienie o kontynuowaniu czynności kontrolnych bądź o odstąpieniu od nich. Wydanie postanowienia o kontynuowaniu czynności kontrolnych następuje zatem po merytorycznym rozpoznaniu wniesionego przez stronę sprzeciwu. W orzecznictwie wyrażany był pogląd, zgodnie z którym jeżeli postępowanie na skutek wniesionego sprzeciwu nie mogło być wszczęte, bo brak było ku temu podstaw prawnych, to organ zasadnie odmówił wszczęcia postępowania w przedmiocie sprzeciwu (np. wyrok WSA w Olsztynie z 18 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Ol 373/09).
Podsumowując – wniesienie sprzeciwu wywołuje skutki jedynie w stosunku do czynności kontrolnych w toku, w żadnym natomiast wypadku nie wywołuje skutków w stosunku do kontroli już zakończonej, jak również jeszcze niepodjętej. W tej sytuacji ZUS mógł odmówić wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a kodeksu postępowania administracyjnego.
Podstawa prawna
Art. 89 ust. 1 i 2, art. 92a, art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 79, art. 84c ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.).
Art. 61a ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.)
● Mój ojciec przez wiele lat prowadził jednoosobową działalność gospodarczą. Zawsze regulował wszystkie opłaty w terminie i nigdy nie zalegał ze składkami na rzecz ZUS. Ze względu na stan zdrowia kilka miesięcy temu zlikwidował firmę i, jak się okazało, na jego koncie powstała nadpłata. Ojciec jednak zmarł zanim zdążył wystąpić o zwrot nadpłaconych składek. Czy w tej sytuacji jako spadkobierca mogę wystąpić do ZUS o zwrot nadpłaty?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych
Tak. Do należności z tytułu składek stosuje się na mocy odesłania odpowiednie przepisy ordynacji podatkowej (dalej: ordynacja), w tym przepisy mówiące o przejęciu przez spadkobierców przewidzianych w przepisach prawa podatkowego (odpowiednio ubezpieczeń) majątkowych praw i obowiązków spadkodawcy. Analogiczną zasadę należy przyjąć w odniesieniu do art. 105 par. 2 ordynacji, który stosowany do należności z tytułu składek pozwala na przyjęcie, że przypadające na rzecz spadkodawcy nadpłaty oraz zwroty z tytułu składek zwracane są poszczególnym spadkobiercom w proporcji określonej w ich zgodnym oświadczeniu woli, pod warunkiem złożenia w ZUS prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku i zgodnego oświadczenia woli wszystkich spadkobierców o podziale tych należności.
Warto pamiętać, że zgodnie z ustawą z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego zakład zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki. ZUS nie zwraca zatem tych składek z urzędu, lecz na wniosek. Musi natomiast zawiadomić o powstałej nadpłacie.
W opisanej sytuacji spadkobierca ubezpieczonego będącego jednocześnie płatnikiem składek, tj. osobą opłacającą składki na własne ubezpieczenia, może wystąpić do właściwego oddziału ZUS o zwrot nadpłaconych składek.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 6f i 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 97 par. 1, art. 105 par. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).