W jaki sposób wyliczyć zasiłek dla chorego, który zmienił pracę
● Do 15 stycznia 2015 r. byłam zatrudniona w banku X. Moje miesięczne wynagrodzenie składało się z części zasadniczej w wysokości 2000 zł brutto i prowizji (łącznie ok. 8500 zł). Od 16 stycznia zaś rozpoczęłam pracę w banku Y z miesięcznym uposażeniem brutto w wysokości 3500 zł. Dodatkowo miałam otrzymywać premie. Po tygodniu, w związku z ciążą, poszłam jednak na zwolnienie lekarskie. ZUS ustalił wysokość zasiłku chorobowego na podstawie zarobków obowiązujących u obecnego pracodawcy. Ja uważam, że podstawę wymiaru tego zasiłku należy wyliczyć w tym przypadku od dwóch angaży. Które stanowisko jest słuszne?
Anna Borysewicz
adwokat prowadzący własną kancelarię w Płocku
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Podstawę tę ustala się z uwzględnieniem uposażenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała ta niezdolność.
Jeżeli powstała ona przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, to podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.
Na uwagę w omawianym kontekście zasługuje wyrok Sądu Najwyższego z 18 marca 2015 r. (sygn. akt I UK 223/14). Zgodnie z jego uzasadnieniem zasiłek chorobowy nie jest rekompensatą za utracone wyższe zarobki u poprzedniego zatrudniającego. Celem jego wypłaty nie jest także zwrot pracownikowi składek na ubezpieczenie chorobowe, jakie płacił wcześniej. Nawet wówczas gdy w poprzednim miejscu pracy były one wyższe.
Odpowiadając zatem na pytanie czytelniczki, należy stwierdzić, że ZUS prawidłowo ustalił, że podstawą do wyliczenia zasiłku chorobowego może być tylko wynagrodzenie, jakie dostaje ona u obecnego płatnika, czyli w banku Y.
Podstawa prawna
Art. 36 ust. 1 i 4 oraz art. 37 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
● Ubiegam się w ZUS o emeryturę. Nie mogąc przedstawić dokumentu potwierdzającego okres składkowy, od którego zależą moje uprawnienia, chciałem udowodnić okres zatrudnienia zeznaniami świadka. Zwróciłem się do ZUS z prośbą o przybycie pracownika zakładu do domu mojego świadka w celu poświadczenia wiarygodności jego podpisu na formularzu ZUS Rp-8, ale ZUS odmówił. Czy miał do tego prawo?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Tak. W postępowaniu wyjaśniającym prowadzonym przez ZUS tylko w wyjątkowych wypadkach przyjmuje się możliwość udowadniania zeznaniami świadków okresów zatrudnienia zaliczanych do stażu emerytalno-rentowego. Kwestie te są regulowane przez przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, zgodnie z którymi świadek może złożyć zeznania w formie pisemnej lub ustnie do protokołu w organie rentowym. Rozporządzenie określa, co powinny zawierać zeznania świadków, wskazuje m.in. na podpis i pieczątkę osoby spisującej zeznania lub potwierdzającej podpis świadka.
Przepisy nie wskazują wprost, kto może potwierdzić własnoręczność podpisu świadka, tak jak określały to przepisy obowiązującego poprzednio rozporządzenia z 1983 r. Generalnie należałoby przyjąć, że organ upoważniony do poświadczenia własnoręczności podpisu powinien być określony przez ten sam przepis prawa, który w ogóle takiego poświadczenia wymaga.
Zgodnie z ogólnymi zasadami poświadczyć własnoręczność podpisu może zawsze notariusz, który oczywiście jest upoważniony do dokonywania czynności poza siedzibą swojej kancelarii. Natomiast obowiązujący formularz ZUS Rp-8 „Zeznanie świadka” przewiduje, że własnoręczność podpisu świadka może potwierdzić pracodawca, właściwy organ administracji rządowej lub samorządowej, notariusz, konsul RP albo oddział (inspektorat) ZUS.
Ani przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, które stosuje się na mocy odesłania w postępowaniu w sprawach o świadczenia, ani przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak również aktów wykonawczych nie zobowiązują organu rentowego (pracownika tego organu) do poświadczenia własnoręczności podpisu świadka w jego miejscu zamieszkania. Pracownik ZUS ma obowiązek takiego poświadczenia, ale tylko w siedzibie organu. Organ rentowy mógł więc odmówić żądaniu wnioskodawcy. Czytelnik może jednak skorzystać z innych możliwości zgodnie z pouczeniem zawartym na druku ZUS Rp-8.
Podstawa prawna
Par. 25 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412).
Art. 124 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Art. 96 pkt 1 ustawy z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 164 ze zm.).
● ZUS odmówił mi prawa do zasiłku chorobowego, uzasadniając to tym, że wcześniej wydano decyzję wyłączającą mnie z ubezpieczeń, mimo że się od niej odwołałem i nie jest ona jeszcze prawomocna. Czy ZUS może już rozstrzygać o zasiłku, skoro sprawa o podleganiu ubezpieczeniom toczy się jeszcze przed sądem?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Tak, chociaż odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista. ZUS w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, obowiązuje go więc także zasada związania własną decyzją od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia. Reguła ta stabilizuje sytuację strony i uniemożliwia organowi zmianę własnego stanowiska wyrażonego w już doręczonej lub ogłoszonej decyzji. Nie ma wątpliwości, że jeżeli ZUS stwierdza, że osoba zgłoszona do ubezpieczenia chorobowego nie podlega temu ubezpieczeniu, to odmowa prawa do zasiłku chorobowego będzie w tej sytuacji logiczną konsekwencją wydanej uprzednio decyzji.
Przepisy nie wykluczają prawa ZUS do podejmowania tego rodzaju rozstrzygnięć, tym bardziej że od obu decyzji przysługuje stronie odwołanie do sądu. Co więcej, można pokusić się o stwierdzenie, że ZUS jest nie tyle uprawniony, ile zobowiązany uwzględnić przy podejmowaniu decyzji orzeczenia wcześniej przez niego wydane, jeśli tylko mają one zasadniczy wpływ na kwestie rozstrzygane później. Biorąc zatem pod uwagę związanie organu rentowego swoją uprzednią decyzją, ustalenie prawa do świadczenia jest niemożliwe do czasu wzruszenia poprzedniej decyzji o niepodleganiu. ZUS nie może na wszelki wypadek wypłacać świadczenia, a potem, gdy decyzja o niepodleganiu ubezpieczeniom zostaje utrzymana w mocy przez sąd, żądać jego zwrotu.
Nie bez znaczenia jest przy tym, że zakład wypłaca zasiłki bieżąco po stwierdzeniu uprawnień – nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia niezbędnych dokumentów. Jeśli ZUS otrzymuje wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego, musi go rozpatrzeć w terminie umożliwiającym wypłatę świadczenia zgodnie z przepisami. Gdy ma podstawy do przyjęcia, że uprawnienia do zasiłku nie istnieją, zobowiązany jest wydać decyzję odmawiającą prawa do tego świadczenia. Gdyby nie podjął żadnego działania w ciągu dwóch miesięcy od zgłoszenia roszczenia, strona mogłaby zarzucić ZUS niewydanie rozstrzygnięcia w terminie.
Praktyką sądów w sprawach tego rodzaju jest zawieszanie postępowań w sprawach z odwołań od decyzji odmawiających prawa do zasiłku do czasu prawomocnego zakończenia postępowania dotyczącego podleganiu ubezpieczeniom. Rozstrzygniecie sprawy o zasiłek jest bowiem uzależnione od decyzji sądu w tej pierwszej sprawie.
W opisanej sytuacji ZUS, odmawiając prawa do zasiłku chorobowego z powodu niespełnienia przesłanki podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, postąpił zgodnie z obowiązującymi przepisami. Jeśli sąd uwzględni odwołania od obu niekorzystnych dla czytelnika decyzji, to ZUS będzie zobowiązany do wypłaty zasiłku wraz z wyrównaniem.
Podstawa prawna
Art. 110, art. 180 par. 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.).
Art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 64 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
Art. 4779 par. 4 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
● Prowadzę pozarolniczą działalność gospodarczą i zatrudniam 5 pracowników. W minionym roku składkowym składki na ubezpieczenie wypadkowe opłacałem według stopy procentowej w wysokości 1,93 proc. podstawy wymiaru. Czy od 1 kwietnia tego roku obowiązuje mnie ta sama stopa procentowa?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych
Nie. W roku składkowym, który rozpoczął się 1 kwietnia 2015 r., płatnicy składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych opłacają składki na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej wynoszącej 1,80 proc. podstawy wymiaru.
Dla potrzeb różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe płatnicy składek zostali podzieleni na dwie grupy. Do pierwszej należą ci płatnicy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych lub nie podlegają wpisowi do rejestru REGON. Do drugiej należą natomiast płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych i podlegający wpisowi do rejestru REGON. Płatnicy zaliczeni do pierwszej grupy opłacają składkę na ubezpieczenie wypadkowe według stopy procentowej stanowiącej 50 proc. najwyższej stopy procentowej, ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności. Zgodnie z obowiązującym od 1 kwietnia 2015 r. rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z 12 marca 2015 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków najwyższa stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla grup działalności została określona dla grupy działalności „Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego” i wynosi 3,60 proc. W konsekwencji od 1 kwietnia 2015 r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników składek, którzy zgłaszają do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych lub nie podlegają wpisowi do rejestru REGON, wynosi 1,80 proc. podstawy wymiaru.
Podstawa prawna
Art. 2 pkt 8, art. 27, art. 28 ust. 1 i 2 oraz art. 33 ust. 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 12 marca 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. poz. 379).
● Spółka z o.o. na początku kwietnia tego roku wypłaciła członkom rady nadzorczej zaległe wynagrodzenie za listopad i grudzień 2014 r. Czy spółka powinna od tej kwoty opłacić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych
Nie. Wynagrodzenie członka rady nadzorczej wypłacone w całości za okres sprzed 1 stycznia 2015 r. nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Od 1 stycznia 2015 r. członek rady nadzorczej, który jest wynagradzany z tytułu pełnionej funkcji, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Są one obowiązkowe dla członka rady nadzorczej od dnia powołania na to stanowisko do dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji. Posiadanie innego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych czy też posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty nie zwalnia go z obowiązku odprowadzania składek emerytalnych i rentowych. Podstawę ich wymiaru stanowi w takiej sytuacji przychód z tytułu pełnienia funkcji w rozumieniu przepisów podatkowych, za wyjątkiem przychodów wymienionych w par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Z uwagi na to, że członkowie rady nadzorczej wynagradzani z tytułu pełnionej funkcji zostali objęci obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi dopiero od 1 stycznia 2015 r., w podstawie wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia nie uwzględnia się wynagrodzenia wypłaconego członkowi rady nadzorczej w całości za okres sprzed tej daty. Takie stanowisko prezentuje również ZUS.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 22, art. 9 ust. 4 i 9, art. 13 pkt 17 oraz art. 18 ust. 4 pkt 10 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Par. 5 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).