Decyzja, z jakiego tytułu chory otrzyma pieniądze, nie należy do niego. Zależy od rokowań poprawy stanu zdrowia i możliwości odzyskania zdolności do pracy.
Jeśli po wyczerpaniu okresu zasiłkowego ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, lecz dalsze leczenie rokuje jej odzyskanie, może otrzymać świadczenie rehabilitacyjne. Gdyby jednak okazało się, że nie ma rokowań na odzyskanie tej zdolności, to może uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy, o ile spełnia pozostałe warunki konieczne do jej przyznania.
Ubezpieczony, którego choroba się przedłuża, musi się liczyć z tym, że wyczerpie maksymalny okres pobierania zasiłku, zanim wyzdrowieje i będzie mógł wrócić do pracy. W przypadkach przewlekłej niezdolności do pracy z powodu choroby i jednocześnie pomyślnych rokowań co do jej odzyskania możliwe jest uzyskanie świadczenia rehabilitacyjnego - zgodnie z art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Celem tego świadczenia jest umożliwienie osobie niezdolnej do pracy kontynuowania leczenia lub rehabilitacji w sytuacji, gdy okres zasiłku chorobowego jest zbyt krótki do odzyskania zdrowia. W tej sytuacji lekarz orzecznik ZUS musi jednak stwierdzić, że dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie tej zdolności.
Oceni lekarz orzecznik
Świadczenie to przysługuje także ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłków chorobowych ubiegał się wprawdzie o rentę z tytułu niezdolności do pracy, ale lekarz orzecznik uznał, że możliwe jest odzyskanie zdolności do pracy i w związku z tym wskazane dla niego będzie świadczenie rehabilitacyjne, a nie renta. Zgodnie bowiem z par. 7 ust. 1 rozporządzenia ministra polityki społecznej w sprawie orzekania o niezdolności do pracy z 14 grudnia 2004 r. lekarz orzecznik może orzec o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki wymagane do jego uzyskania.
Może je otrzymać nie tylko pracownik, ale również zleceniobiorca lub osoba prowadząca działalność gospodarczą, jeżeli podlegali ubezpieczeniu chorobowemu. Świadczenie jest przyznawane na okres niezbędny do odzyskania zdolności do pracy – nie dłużej jednak niż na 12 miesięcy. Nie można natomiast go uzyskać na okres dłuższy niż rok.
Nie wszyscy są uprawnieni
Należy podkreślić, że nie każdy ubezpieczony może otrzymać to świadczenie, bowiem nie przysługuje ono:

osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia albo świadczenia przedemerytalnego, za okresy, w których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, za okresy przebywania pracownika na urlopie bezpłatnym lub na urlopie wychowawczym, za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności.

Jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne nie spełnia warunków wymaganych do jego uzyskania, lekarz orzecznik może orzec o niezdolności do pracy tej osoby lub o celowości jej przekwalifikowania zawodowego, co ma znaczenie dla możliwości uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy.
Warunki przyznania
Warunki uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy określają przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Wynika z nich, że renta ta przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej lub w czasie 18 miesięcy od ich ustania.

Zatem dla uzyskania renty nie wystarcza stwierdzenie samej niezdolności do pracy. Konieczne jest jeszcze posiadanie odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego oraz ustalenie, że niezdolność do pracy powstała w konkretnym czasie, określonym przepisami. Wymóg spełnienia tych warunków wynika z faktu, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem o charakterze socjalnym na rzecz osób niezdolnych do pracy, pozostającym bez związku z tytułem ubezpieczenia rentowego.
Niezdolność do pracy
Definicję niezdolności do pracy umożliwiającej uzyskanie renty zawiera art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej. Według niego niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła możliwość pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje jej odzyskania nawet po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy może mieć charakter całkowity lub częściowy. Przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła możliwość wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo - pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Podkreślić jednak należy, że choroba uniemożliwiająca pracę w wyuczonym zawodzie nie jest równoznaczna z niezdolnością do pracy w rozumieniu art. 12 i 13 ustawy emerytalnej. Podobnie wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z 18 maja 2010 r. (sygn. akt I UK 22/10), stwierdzając, że czym innym jest konkretne zatrudnienie, na którego wykonywanie nie wyraża zgody lekarz medycyny pracy, a czym innym szersza ocena stwierdzająca brak niezdolności do pracy, która nie odnosi się do jednego stanowiska pracy, lecz do pracy zgodnej z kwalifikacjami.
W drodze wyjątku
Pewnym złagodzeniem warunków prawa ubezpieczeń społecznych jest możliwość uzyskania świadczeń wyjątkowych. Ubezpieczonym, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, prezes ZUS może przyznać świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie. Możliwość taka wynika z art. 83 ust. 1 ustawy emerytalnej.
Podstawa prawna
Art. 18 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
Par. 7 ust. 1 rozporządzenia ministra polityki społecznej z 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 273, poz. 2711 ze zm.).
Art. 57 i art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).