Bezpłatne przejazdy środkami lokomocji można wyłączyć z podstawy wymiaru składek. ZUS za wszelką cenę stara się ograniczyć to zwolnienie, stosując nieuzasadnioną wykładnię zawężającą.
W katalogu wyłączeń z podstawy wymiaru składek ZUS znajdują się korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji.
Wyłączenie powyższe składa się z dwóch części ze wspólnym mianownikiem w postaci zapisu w odpowiednich regulacjach wewnętrznych, czyli układach zbiorowych, regulaminach wynagradzania lub przepisach o wynagradzaniu.
Pierwsza część zwolnienia dotyczy korzyści materialnych polegających na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. W tym przypadku ze składek ZUS zwalnia nawet symboliczna odpłatność.
Drugie zwolnienie dotyczy pojazdów i polega na zapewnieniu bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji. W tym przypadku odpłatność nie jest wymagana. Zwolnienie to stało się szczególnie istotne od początku 2015 r., gdy ustawodawca określił zasady naliczania przychodu z tytułu udostępnienia aut służbowych do celów prywatnych.
Definicja
Przepisy nie definiują przy tym, co należy rozumieć przez środek lokomocji. Tym samym pojęcie to należy definiować zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego:
Środek lokomocji (inaczej środek transportu) to maszyny transportowe lub istoty żywe, dzięki którym możliwe jest przemieszczanie ludzi lub ładunków w przestrzeni.
Niewątpliwie maszyną transportową jest samochód. Z kolei udostępnienie auta służbowego do celów prywatnych jest niczym innym, jak zapewnieniem bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów. Tym samym - jeżeli tylko pracownik używa takiego auta na podstawie zapisu w odpowiednim akcie prawa wewnętrznego - oczywiste jest, że świadczenie to korzysta z wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS.
Okazuje się jednak, że ZUS ma własne zdanie na ten temat. Stanowisko to opiera się na zawężeniu pojęcia środka lokomocji do środka lokomocji publicznej lub transportu zapewnionego przez pracodawcę - zob. pisma z 12 marca 2013 r. (sygn. WPI/200000/451/886/2013) oraz z 27 marca 2014 r. (sygn. WPI/200000/43/252/2014).
Bez uzasadnienia
Pogląd ZUS nie znajduje uzasadnienia ani prawnego, ani logicznego i jest sprzeczny z literalnym brzmieniem przepisu.
Jeszcze ciekawsze wnioski płyną z pisma z 24 lipca 2014 r. (sygn. DI/100000/43/803/2014). ZUS uznał w nim, że udostępnienie pracownikowi składników majątku służbowego za niewielką odpłatnością nie stanowi korzyści z tytułu zakupu po cenie niższej niż detaliczna niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. Tym samym stanął na stanowisku, że w przypadku odpłatności za korzystanie z auta również nie można skorzystać ze zwolnienia. Niewątpliwie jednak udostępnienie auta pracownikowi oznacza dla niego wymierną korzyść majątkową, a samo udostępnienie to usługa. Tak więc po raz kolejny okazuje się, że dla ZUS ściągalność jest ważniejsza niż prawo. Miejmy nadzieję, że sądy będą orzekały w sposób obiektywny.
Podstawa prawna
Par. 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Art. 12 ust. 2a-2c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).