Prowadzę działalność gospodarczą i zatrudniam pracowników. Otrzymałem decyzję ZUS nakazującą mi zapłacić nieopłacone składki na ubezpieczenie społeczne za 2012 r. w wysokości 25 000 zł, w tym 7000 zł odsetek. Odsetki powstały nie z mojej winy, ponieważ nie miałem z czego wypłacić nawet wynagrodzeń. Czy jest szansa, aby podważyć decyzję ZUS co do odsetek, skoro powstały nie z mojej winy, a o zwłoce można mówić wtedy, zgodnie z kodeksem cywilnym, gdy jest wina? Poza tym, czy opieszałość ZUS w informowaniu o zadłużeniu nie powinna świadczyć o braku winy?
Nie. Kwestia winy za opóźnienie w uiszczeniu należnych składek nie ma wpływu na obowiązek opłacenia odsetek za zwłokę od zaległości składkowych. Stanowisko takie zostało już ugruntowane w orzecznictwie sądowym (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2007 r., sygn. akt I UK 362/06).
Warto jednak zwrócić uwagę na kilka okoliczności.
Stosownie do art. 46 i 47 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) płatnik jest obowiązany składać deklaracje rozliczeniowe oraz obliczać i opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Zgodnie z art. 23 ust. 1 od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika odsetki za zwłokę - na zasadach i w wysokości określonych w Ordynacji podatkowej. Ustawa systemowa, poza wskazaniem terminu odsetki za zwłokę, w żaden sposób nie określa jednak charakteru prawnego tych należności.
Mimo użycia przez ustawodawcę wyrażenia za zwłokę nie można powoływać się na terminologię wynikającą z kodeksu cywilnego, który z kolei rozróżnia pojęcie zwłoka i opóźnienie (taka konstrukcja prawna występuje w art. 481 k.c.). Z analizy tego przepisu wynika, że przy świadczeniach pieniężnych za opóźnienie w świadczeniu, bez względu na winę dłużnika, wierzycielowi przysługuje prawo do żądania odsetek. Zwłoka jako kwalifikowana forma opóźnienia, będąca następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiada, jedynie dodatkowo otwiera drogę do odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika za szkodę. W ustawie systemowej nie wprowadzono analogicznego rozwiązania. W Ordynacji podatkowej zwłoka jest w gruncie rzeczy opóźnieniem i są to tożsame definicje. Ustawa systemowa nie zajmuje się w ogóle zagadnieniem, z czyjej winy zaległości te powstały. Oznacza to, że w każdej sytuacji istnienie zaległości rodzi dla płatnika następstwa w postaci odsetek za zwłokę.
W ustawie systemowej przyjęto zasadę samoobliczania składki, czyli płatnik jest zobowiązany według zasad wynikających z jej przepisów obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc. Rozliczenie składek następuje w deklaracji rozliczeniowej według ustalonego wzoru. Właśnie ze względu na taką metodę ustalania należnych składek ubezpieczeniowych nie można przypisać ZUS winy za czas opóźnienia w niepowiadomieniu o narastających odsetkach.
Warto przypomnieć, że ZUS ma co najmniej 5 lat na sprawdzenie prawidłowości obliczenia składek przez płatnika i w razie wykrycia nieprawidłowości ustalenia decyzją administracyjną tych składek w prawidłowej wysokości.
Wniosek - odsetki za zwłokę na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy systemowej należne są bez względu na zawinienie płatnika.
Podstawa prawna
Art. 23 ust. 1, art. 24 ust. 4, art. 46 i art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 481 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).