Kiedy rolnik zasiadający w radzie nadzorczej może być ubezpieczony w KRUS? W jaki sposób skorygować błędny raport ZUS RCA? Jakie składki od kolejnej nagrody jubileuszowej? Od kiedy ubezpieczenie z urlopu wychowawczego w przypadku dwóch etatów? Czy odpowiedzialność członków zarządu za zaległości wobec ZUS zawsze jest solidarna? Dlaczego protokół powypadkowy nie jest sądowi niezbędny? Na te pytania odpowiadamy poniżej.
● Rolnik, który prowadzi gospodarstwo rolne i podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, został powołany do rady nadzorczej spółki z o.o. Jako członek rady ma prawo do miesięcznego uposażenia w wysokości 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. Czy pomimo pełnienia funkcji członka rady nadzorczej rolnik nadal będzie mógł być ubezpieczony w KRUS?
Tak. Rolnik, którego przychód z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej spółki z o.o. w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, podlega nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Zasadą jest, że rolnik podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeżeli nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Począwszy od 1 stycznia 2015 r. tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych jest pełnienie funkcji członka rady nadzorczej. Oznacza to, że jeżeli rolnik pełni obowiązki członka rady nadzorczej za wynagrodzeniem, to z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Okoliczność ta nie przesądza jednak jeszcze o tym, że nie może być on ubezpieczony w KRUS. Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie z mocy ustawy, zostaje objęty ubezpieczeniami społecznymi w ZUS z tytułu powołania do rady nadzorczej, podlega nadal ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, pomimo objęcia go z tego tytuł ubezpieczeniami społecznymi w ZUS, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Dopiero więc osiąganie przez rolnika z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej przychodów wyższych niż połowa minimalnego wynagrodzenia sprawia, że rolnik przestaje podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 1 pkt 22 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 5b ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1403 ze zm.).
● Za jednego z naszych pracowników został błędnie sporządzony i wysłany do ZUS imienny raport miesięczny ZUS RCA za styczeń. Mimo że otrzymał on wynagrodzenie, w raporcie w pola „podstawa wymiaru” oraz „kwota składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne” wpisano „0,00”. Czy składając dokumenty rozliczeniowe za luty, możemy zwiększyć podstawę wymiaru i nie korygować stycznia?
Nie. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia za pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone jest wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz zasiłki. Podstawy wymiaru nie stanowią też przychody wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
W raporcie ZUS RCA składanym za dany miesiąc jako podstawę wymiaru składek płatnik powinien wykazać zsumowany przychód, jaki pracownik otrzymał od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składany jest raport.
Jeżeli więc pracownik w danym miesiącu otrzymał wynagrodzenie, to płatnik popełnił błąd, wykazując zerową podstawę wymiaru i kwotę składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Jego naprawienie nie może jednak polegać na wykazaniu odpowiednio wyższej podstawy w raporcie rozliczeniowym składanym za kolejny miesiąc. Konieczne jest złożenie korekty dokumentów rozliczeniowych za styczeń, a więc miesiąc, w którym pracownik uzyskał przychód.
Jeżeli płatnik koryguje imienny raport miesięczny ZUS RCA za jednego z ubezpieczonych, powinien złożyć deklarację rozliczeniową korygującą z numerem np. 02 za ten miesiąc, 02.01.2015 – pierwsza korekta stycznia (lub wyższym, jeżeli za dany miesiąc płatnik składał już dokumenty rozliczeniowe korygujące) i dołączyć do niej poprawny imienny raport ZUS RCA z takim samym numerem identyfikatora. Deklaracja ZUS DRA musi zawierać dane dotyczące wszystkich ubezpieczonych: zarówno tych, których prawidłowo rozliczono w poprzednim komplecie dokumentów, jak i tych, za których sporządzono imienne raporty korygujące.
Oprócz złożenia korekty tych dokumentów rozliczeniowych płatnik ma obowiązek opłacić należne składki wraz z odsetkami za zwłokę.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
● Zakład pracy wypłacił pracownikowi nagrodę jubileuszową z tytułu 30-letniego stażu pracy. Wypłata nagrody nastąpiła przed upływem 5 lat od otrzymania nagrody z okazji 25-lecia pracy, gdyż na skutek zmiany przepisów płacowych przy ustalaniu prawa do nagrody jubileuszowej został uwzględniony okres zatrudnienia, którego wcześniej nie brało się pod uwagę. Czy taka nagroda jest oskładkowana?
Tak, jeżeli zarówno poprzednie, jak i obecnie przepisy płacowe przewidują, że nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi nie częściej niż co 5 lat. Do przychodów ze stosunku pracy, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne pracownika, należą m.in. nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat.
Okoliczność, że nagroda jubileuszowa jest wypłacana pracownikowi przed upływem 5 lat od wypłaty poprzedniej nagrody jubileuszowej, nie jest jeszcze równoznaczna z tym, że należy ją uwzględnić w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. ZUS przyjmuje bowiem, że jeżeli wcześniejsza wypłata nagrody jubileuszowej jest konsekwencją zmiany obowiązujących w zakładzie pracy przepisów płacowych, a zarówno obecne, jak i poprzednie przepisy płacowe przewidują, iż nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi nie częściej niż co 5 lat, a zmiana przepisów płacowych nie zmierzała do obejścia przepisów prawa, taka nagroda jest wolna od składek. Tak stwierdził Oddział ZUS w Lublinie w interpretacji indywidualnej z 9 września 2014 r., znak: WPI/200000/43/980/2014.
Podstawa prawna
Par. 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
● Nasza pracownica zatrudniona na 1/3 etatu od 20 lutego ma urlop wychowawczy. Jej wynagrodzenie wynosi 1200 zł brutto. Od jakiej podstawy należy za nią wykazywać składki na ubezpieczenia społeczne z urlopu wychowawczego, jeżeli osoba ta w innej firmie pracuje na 1/2 etatu i rozpoczęła urlop wychowawczy od 1 marca 2015 r.?
Urlop wychowawczy to odrębny od stosunku pracy tytuł do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Osoba, której udzielono takiego urlopu, nadal pozostaje w zatrudnieniu, ale podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu nie jako pracownik, lecz osoba przebywająca na urlopie wychowawczym.
Zgłoszenia do ubezpieczeń takich osób pracodawca dokonuje w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczeń 12 11 xx. Zobowiązany jest wykazywać za ubezpieczonego, któremu udzielił urlopu wychowawczego, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz zdrowotne, jeżeli spełnia on warunki do podlegania tym ubezpieczeniom, a więc nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innych tytułów do ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i zdrowotnego. Na ubezpieczonym natomiast spoczywa obowiązek informowania płatnika o każdej zmianie swojej sytuacji ubezpieczeniowej.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe takich osób stanowi kwota 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – w 2015 r. kwota ta wynosi 2375,40 zł. Jednak tak ustalona podstawa nie może być wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone tej osobie za okres 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy oraz niższa niż 75 proc. minimalnego wynagrodzenia (w 2015 r. 1312,50 zł).
W sytuacji gdy ubezpieczony w jednym miejscu pracy urlop rozpoczął 20 lutego, a w drugim 1 marca, to za luty nie powinny być wykazywane składki z urlopu wychowawczego, gdyż w tym okresie osoba ta ma inny tytuł do ubezpieczeń, tj. podlega ubezpieczeniom jako pracownik.
Oznacza to, że składki z urlopu wychowawczego powinny być wykazywane dopiero od 1 marca. Wynagrodzenie pracownicy jest niższe niż minimalna podstawa wymiaru składek wynosząca 1312,50 zł, dlatego też składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe powinny być wykazywane właśnie od tej kwoty.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
● Od 15 stycznia do 31 grudnia 2014 r. pełniłem funkcję członka zarządu spółki z o.o. Oprócz mnie w skład tego organu wchodziły jeszcze dwie osoby. W tym okresie nie były opłacane składki z tytułu ubezpieczenia społecznego za 10 pracowników. Nie zgłoszono także wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu, mimo że kondycja finansowa spółki uzasadniała jego złożenie już pod koniec stycznia 2014 r. Wobec bezskuteczności egzekucji z majątku podmiotu ZUS obciążył mnie i pozostałych dwóch członków zarządu odpowiedzialnością za zaległości składkowe powstałe w okresie od stycznia do grudnia 2014 r. Zostały jednak wydane w tej kwestii trzy oddzielne decyzje. Czy jest to słuszne? Z żadnej z nich nie wynika bowiem, że odpowiedzialność za te zaległości była solidarna z innymi osobami tworzącymi w tym okresie zarząd.
ZUS miał prawo wydać odrębne decyzje ustalające odpowiedzialność za zaległości spółki z o.o. wobec wszystkich członków zarządu, którzy zasiadali w tym organie, w czasie gdy upływał termin płatności zobowiązań składkowych. Organ rentowy nie musiał wskazywać, że jest to odpowiedzialność solidarna z pozostałymi osobami wchodzącymi w skład owego gremium. Odpowiedzialność ta powstaje bowiem z mocy samego prawa.
W świetle art. 116 par. 1 ordynacji podatkowej, stosowanego do należności z tytułu składek na rzecz ZUS na podstawie art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, za zaległości składkowe m.in. spółki z o.o. odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku tego podmiotu okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a tworzący obsadę personalną tego organu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe). Z odpowiedzialności zwalnia także okoliczność, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy. Przesłanką egzoneracyjną jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie jej zaległości składkowych.
Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z 16 kwietnia 2014 r., podjętej w składzie 7 sędziów, w sprawie o sygn. I UZP 2/13: „Decyzja ZUS ustalająca odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki nie musi zawierać wskazania, że odpowiedzialność ta jest solidarna z innymi członkami zarządu, co do których zostały wydane odrębne decyzje”.
Podstawa prawna
Art. 116 par. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Art. 31 i 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
● Wystąpiłem do oddziału ZUS o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy. Organ rentowy odmówił jednak wypłacenia świadczenia, powołując się na to, że nie przedstawiłem protokołu powypadkowego. Zatrudniający nie zdążył mnie ubezpieczyć. Uległem zaś wypadkowi cztery dni po rozpoczęciu pracy. Przełożony nie zgłosił wypadku, w dodatku z kilkudniowym opóźnieniem opłacił należne składki. Czy sąd, do którego zamierzam skierować odwołanie, będzie badał, czy zdarzenie było wypadkiem przy pracy?
Zakład odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego m.in. w przypadku nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku. Tak stanowi art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Brak protokołu powypadkowego nie stanowi jednak żadnej przeszkody w badaniu przez sąd rozpatrującego odwołanie od decyzji ZUS odmawiającej wypłaty jednorazowego odszkodowania, czy dane zdarzenie jest wypadkiem przy pracy.
Na takie uprawnienie sądu ubezpieczeń społecznych wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z 11 lutego 2014 r., sygn. akt I UZP 4/13. SN stwierdził, że „w postępowaniu prowadzonym na skutek odwołania od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy z powodu nieprzedstawienia przez ubezpieczonego protokołu powypadkowego sąd ubezpieczeń społecznych jest uprawniony do dokonywania oceny, czy dane zdarzenie było wypadkiem przy pracy”.
Podstawa prawna
Art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.).