Procedury
Analiza DGP
Zawierając z podwładnymi umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej, pracodawca musi zadbać nie tylko o jej zgodną z prawem formę, lecz także zastanowić się nad jej realizacją. Jest to szczególnie ważne przy systemie zmianowym.
Przede wszystkim taka umowa musi być podpisana przez wszystkie osoby, które razem odpowiadają za mienie. Brak zgody którejkolwiek z nich spowoduje, że umowa będzie nieważna. Ponadto zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością materialną wymaga zawarcia nowej umowy.
Przedsiębiorca musi także pamiętać, że spoczywa na nim obowiązek ustalenia zasad ochrony mienia, a także stworzenia warunków, które umożliwią pracownikom wywiązanie się z nałożonych na nich obowiązków. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (t.j. z 28 listopada 1996 r. Dz.U. nr 143, poz. 663) każdy pracownik, który zawarł umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej, ma nie tylko prawo, lecz także obowiązek wzięcia udziału w spisie z natury. Jeśli ta przesłanka nie zostanie spełniona, wówczas nie można obarczać podwładnego winą za ewentualne niedobory lub straty.
Jeżeli pracownik nie może uczestniczyć w inwentaryzacji z powodu choroby lub innej ważnej przyczyny, ma prawo wskazać na piśmie inną osobę, która za zgodą pracodawcy go zastąpi. Oznacza to przede wszystkim obowiązek przedsiębiorcy zawiadomienia podwładnego o zamiarze przeprowadzenia spisu z natury niezależnie od przyczyn jego zarządzenia. I nie ma znaczenia, czy chodzi o planowane sprawdzenie mienia, czy o sytuacje incydentalne, np. inwentaryzację po kradzieży.
Jeżeli podwładny nie wskaże osoby, która w jego imieniu byłaby obecna podczas inwentaryzacji, jej przeprowadzenie wymaga powołania przez przedsiębiorcę co najmniej trzyosobowej komisji. Uchybienia w tym zakresie mogą prowadzić do zwolnienia pracownika z odpowiedzialności za szkodę, w szczególności gdy np. przedsiębiorca nie będzie potrafił wykazać precyzyjnie jej wysokości.
W postanowieniu SN z 9 października 2012 r. (sygn. akt II PK 134/12) wyjaśniono m.in., że „dodatkowe obowiązki pracodawcy nie są wykluczone, albowiem mogą wynikać z indywidualnych okoliczności powierzania mienia, jego rodzaju, skali, praktyki, zwyczaju, etc.”. Z kolei „inwentaryzacja, w aspekcie pracowniczej odpowiedzialności materialnej ma służyć do ustalenia szkody (niedoboru), stąd – w przypadku sporu – brak rozliczenia opartego na inwentaryzacji (spisie z natury lub z zastosowaniem innej metody) nie jest obojętny”.
Podstawa prawna
Art. 124–127 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (t.j. Dz.U. z 28 listopada 1996 r. nr 143, poz. 663).