Odpowiadamy na pytania:
  • Kiedy pracodawca musi opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od zlecenia
  • Dlaczego bezpłatny dowóz pracowników nie powinien być oskładkowany
  • Co to jest świadczenie niezrealizowane
  • Czy przedsiębiorca może zawrzeć umowę o pracę ze swoją żoną
  • Jaki okres ubezpieczenia chorobowego uprawnia do zasiłku macierzyńskiego
● Ja i siostra prowadzimy dwie hurtownie. Osoby zatrudnione w jednej firmie w czasie wolnym świadczą dodatkową pracę na podstawie umów-zleceń na rzecz drugiej z nich. Są to rodzajowo inne obowiązki. Składki do ZUS odprowadzane są tylko od umów o pracę. Zastanawiamy się, czy nie powinny być one również odprowadzane od umów-zleceń. Obawiamy się, że w przypadku ewentualnej kontroli z ZUS organ ten zarzuci nam, że nasze zachowanie skierowanie jest na obniżenie składek na ubezpieczenie społeczne. Czy nasze wątpliwości są uzasadnione?
Anna Borysewicz
adwokat
W świetle art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) za pracownika w rozumieniu tej ustawy uważa się także osobę świadczącą obowiązki na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w angażu, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz zatrudniającego, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu powołanej ustawy systemowej jest to, że – będąc etatowcem związanym stosunkiem pracy z danym zatrudniającym – jednocześnie świadczy na jego rzecz zadania służbowe w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z nim lub inną osobą.
W konsekwencji nawet gdy pracownik zawarł umowę cywilnoprawną z osobą trzecią, to pracę w ramach takiej umowy wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy, jeżeli to pracodawca uzyskuje efekty tej pracy. W takiej sytuacji skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej za pracownika jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym tak jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej). Będzie tak nawet wówczas, gdy umowa cywilnoprawna samoistnie nie pociągałaby za sobą skutku w postaci obowiązku podlegania ubezpieczeniu społecznemu w myśl art. 6 ustawy bądź, jak w przypadku umowy agencyjnej czy zlecenia, osoba taka na skutek przepisów o zbiegu tytułów ubezpieczenia (art. 9 ust. 1 ustawy) nie podlegałaby ubezpieczeniu z tytułu umowy cywilnoprawnej w związku z wynikającym z przepisów tej ustawy prymatem ubezpieczenia pracowniczego. Analogicznie uznał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 3 grudnia 2014 r., sygn. akt II UK 74/14.
Biorąc pod uwagę stanowisko SN, czytelniczka i jej siostra powinny zatem odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne także od umów-zleceń zawartych przez podwładnych z jedną z hurtowni, niezależnie od składek odprowadzanych od ich angaży zawartych z drugą firmą.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
● Firma zapewnia swoim pracownikom dowóz z domu do pracy i z pracy do domu. Dowóz wykonywany jest transportem zorganizowanym i sfinansowanym ze środków pracodawcy. Pracownicy z tego tytułu nie ponoszą żadnych kosztów. Prawo zatrudnionych do zorganizowanego i sfinansowanego ze środków pracodawcy dowozu do i z pracy zostało zagwarantowane odpowiednim postanowieniem w regulaminie wynagrodzenia. Czy osiągana z tego tytułu przez pracownika korzyść powinna być oskładkowana?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych
Nie. Korzyść materialna, którą osiąga pracownik w następstwie tego, że pracodawca zapewnia mu nieodpłatny dowóz z domu do pracy i z pracy do domu, wynikająca z regulaminu wynagradzania, nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawę wymiaru składek pracownika stanowi przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów podatkowych. Wolne od oskładkowania są m.in. korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji. ZUS stoi na stanowisku, że tego rodzaju korzyścią jest również korzystanie przez pracownika z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów wykonywanych transportem zorganizowanym przez pracodawcę (np. indywidualna interpretacja Oddziału ZUS w Gdańsku z 20 listopada 2014 r., znak: DI/100000/43/1320/2014).
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1 i art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
● W ubiegłym roku zmarła moja siostra, której pomagałam finansowo. Często pożyczałam jej pieniądze albo nawet kupowałam leki za własne pieniądze. Złożyła wniosek o emeryturę. Decyzja o jej przyznaniu przyszła pocztą kilka dni po jej śmierci. Dowiedziałam się, że jako osoba najbliższa mogę pobrać emeryturę należną siostrze od dnia złożenia wniosku. Czy to prawda?
Joanna Śliwińska
radca prawny
Gdy śmierć osoby występującej o emeryturę lub rentę nastąpi w trakcie postępowania przed ZUS (jak w tym przypadku) lub na etapie postępowania sądowego, świadczenie należne od dnia określonego w decyzji ZUS lub wyroku sądu aż do dnia śmierci uprawnionego określane jest mianem świadczenia niezrealizowanego.
Prawo do jego otrzymania mają osoby wymienione w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W potocznym rozumieniu są to „osoby najbliższe”. Ustawa jednak dokładnie określa grupę uprawnionych. ZUS w pierwszej kolejności wypłaci zaległą kwotę małżonkowi i dzieciom, z którymi zmarły prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Jeżeli takich osób nie ma, zaległe świadczenie otrzymają małżonek i dzieci nawet nieprowadzący wspólnego ze zmarłym gospodarstwa domowego. Jeżeli nie ma również takich osób, niewypłaconą emeryturę lub rentę otrzymają pozostali członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej po zmarłym, tj. dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka), rodzice (w tym macocha, ojczym lub osoby przysposabiające) lub na których utrzymaniu pozostawał zmarły.
Czytelniczka jest siostrą zmarłej, co sprawia, że może być brana pod uwagę tylko w trzeciej kategorii uprawnionych – jako osoba utrzymująca zmarłą. Z opisu wynika, że siostra nie pozostawała na jej utrzymaniu, a jedynie korzystała z pożyczek lub pomocy finansowej. W tej sytuacji najprawdopodobniej ZUS wyda decyzję odmawiającą wypłaty niezrealizowanego świadczenia z powodu braku ustawowych przesłanek. Oczywiście, jak od każdej decyzji ZUS, można złożyć odwołanie – w tym przypadku do sądu okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania odwołującego.
Podstawa prawna
Art. 67 i 136 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.)
● Prowadzę działalność gospodarczą. Od stycznia zatrudniłem żonę na umowę o pracę na 1/4 etatu z wynagrodzeniem 500 zł. Z żoną mieszkamy razem i prowadzimy wspólne gospodarstwo domowe. Czy mogę opłacać składki od kwoty wypłacanego jej wynagrodzenia? Za styczeń od takiej kwoty odprowadziłem składki.
Andrzej Radzisław
radca prawny
Nie. Ponieważ czytelnik zawarł umowę o pracę z żoną, która prowadzi z nim wspólne gospodarstwo domowe, będzie ona podlegała ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca. Osoba współpracująca obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, zdrowotnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak od 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tj. 2375,40 zł (w 2015 r.), a na ubezpieczenie zdrowotne od kwoty 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, tj. 3104,57 zł.
Ustawodawca nie daje możliwości opłacania składek od niższych podstaw, gdy umowa o pracę jest zawarta na część etatu.
Wobec tego należy złożyć formularz ZUS ZWUA (z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 xx) i wyrejestrować żonę z ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z dniem zgłoszenia oraz złożyć korektę imiennych raportów miesięcznych ZUS RCA (z kodem 01 10 xx) i wykazać zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Następnie czytelnik powinien zgłosić żonę do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako osobę współpracującą, składając formularz ZUS ZUA (z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 xx) i podając jako datę powstania obowiązku ubezpieczeń dzień rozpoczęcia wykonywania umowy o pracę. Ponadto powinien złożyć korektę imiennych raportów miesięcznych ZUS RCA (kod 05 11 xx), w których jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne powinna być wykazana kwota 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a na ubezpieczenie zdrowotne 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Za styczeń należy również przekazać w trybie korekty deklarację ZUS DRA oraz opłacić należne składki wraz z odsetkami za zwłokę.
Podstawa prawna
Art. 8 ust.2 i art. 18 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 121).
● Prowadzę działalność gospodarczą i płacę ulgowe składki na ZUS. W czerwcu 2015 r. mam ustalony termin porodu. Nie płaciłam dotychczas składek na ubezpieczenie chorobowe. Czy mogę to zrobić, będąc już w ciąży? Przez jaki okres muszę podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, aby nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego?
Andrzej Radzisław
radca prawny
Osoba, która z działalności podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Może to zrobić, gdy rozpoczyna działalność lub w innym wybranym przez siebie terminie. Czytelniczka ma więc prawo przystąpić do ubezpieczenia chorobowego obecnie. W tym celu należy:

wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego – składając formularz ZUS ZWUA; zgłosić się do ubezpieczeń społecznych (w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) i zdrowotnego na formularzu ZUS ZUA.

Składka na ubezpieczenie chorobowe jest naliczana od takiej samej podstawy, jak na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Z tym jednak zastrzeżeniem, że podstawa ta w skali rocznej nie jest ograniczona do kwoty 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a miesięcznie nie może przekroczyć 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Gdy czytelniczka opłaca składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od równowartości 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, to od tej podstawy oblicza też składkę na ubezpieczenie chorobowe. Składki mogą być opłacane również od wyższej podstawy niż minimalna. Podstawę wymiaru stanowi bowiem zadeklarowana kwota. Jeżeli zostanie zadeklarowana kwota np. 3000 zł, to od takiej podstawy powinny zostać naliczone wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne.
Prawo do zasiłku chorobowego prowadzący działalność nabywa po upływie 90 dni podlegania temu ubezpieczeniu. Inaczej jest z zasiłkiem macierzyńskim, który przysługuje bez okresu wyczekiwania. Zasiłek ten przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodzi dziecko. Jeżeli więc przed urodzeniem dziecka czytelniczka przystąpi do ubezpieczenia chorobowego, to będzie jej przysługiwał zasiłek macierzyński. Jego wysokość będzie uzależniona od tego, w jakim terminie przystąpi do ubezpieczenia chorobowego i od jakiej podstawy będą za ten okres opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, w tym chorobowe.
Podstawa prawna
Art. 4 ust. 1 pkt 2 i art. 48 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 60 poz. 636 ze zm.).
Art. 18a i 20 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).