Powoduje on czasowe zawieszenie obowiązków pracowniczych. Przy ustalaniu prawa do świadczenia można go uwzględnić wyłącznie w ogólnym stażu. Nie jest bowiem pracą w warunkach szczególnych
Korzystanie w przeszłości z urlopu wychowawczego może utrudnić uzyskanie emerytury w obniżonym wieku w związku z pracą w warunkach szczególnych. Okres ten nie jest bowiem zaliczany do stażu pracy w tych warunkach, wymaganego do uzyskania wcześniejszej emerytury.
Nadal wielu pracowników stara się o uzyskanie emerytury wynikającej z pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Umożliwia to art. 184 tej ustawy, według którego ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:
1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz
2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.
Przy czym emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.
Istotne jest jednak, że prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w art. 184, niezależnie od tego, kiedy osiągnął wiek emerytalny umożliwiający wcześniejsze przejście na emeryturę. Podobnie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 18 lipca 2007 r. (sygn. akt I UK 62/07).
Szkodliwe i uciążliwe zajęcia
Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Zostały one wymienione w załącznikach do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.).
Zatem pracownik może uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury, jeśli ukończy 60 lat – mężczyzna lub 55 – kobieta, ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn oraz co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, gdy wykonywał pracę określoną w wykazie A wskazanego rozporządzenia. Bez znaczenia jest przy tym, czy praca ta była wykonywana w sektorze państwowym, czy prywatnym. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 13 lutego 2002 r. (sygn. akt III ZP 30/01). Podkreślić należy, że to na osobie starającej się o nabycie prawa do emerytury spoczywa ciężar wykazania powyższych warunków. Musi więc ona wykazać także posiadanie wymaganego stażu pracy.
Opieka nad dzieckiem
Celem urlopu wychowawczego jest stworzenie pracownikowi warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji trudności z połączeniem obowiązków opiekuńczych z obowiązkami zawodowymi. Urlop ten powoduje czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika, po stronie pracodawcy zaś obowiązku zatrudniania go i świadczenia wynagrodzenia. Przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku okres urlopu wychowawczego można uwzględnić wyłącznie w ogólnym stażu ubezpieczeniowym, ale okres ten nie stanowi okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 23 października 2012 r. (sygn. akt III AUa 1401/12). Podobnie wypowiadał się Sąd Najwyższy w wyroku z 6 czerwca 2006 r. (sygn. akt I UK 338/05), stwierdzając, że do okresu pracy w szczególnym charakterze nie wlicza się czasu urlopu wychowawczego. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w ww. rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zatem przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie pracy o określonym charakterze, a nie pozostawanie w stosunku pracy.
Nie ma więc podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, gdyż pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w takich warunkach. Skoro w okresie urlopu wychowawczego pracownik w rzeczywistości pracy nie wykonuje, to tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Okres urlopu wychowawczego nie wpływa również na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. W konsekwencji ani ZUS, ani sąd nie zaliczy okresu urlopu wychowawczego do stażu pracy w warunkach szczególnych, od którego zależy nabycie prawa do emerytury w obniżonym wieku. W praktyce może to spowodować, że osoba korzystająca w przeszłości z długotrwałych urlopów wychowawczych nie będzie mogła skorzystać z tego rodzaju emerytury z powodu braku wymaganego stażu
Podstawa prawna
Art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
