Uległem niegroźnemu wypadkowi przy pracy. Przez dwa tygodnie pobierałem z tego tytułu zasiłek chorobowy. Teraz zostałem uznany za zdolnego do pracy, ale kolega powiedział mi, że mogę ubiegać się od ZUS o odszkodowanie za mój wypadek. Co powinienem złożyć do ZUS, żeby otrzymać takie odszkodowanie?
Joanna Śliwińska
Istotnie ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przewiduje dla ubezpieczonych, którzy ulegli wypadkowi przy pracy, świadczenie o nazwie jednorazowe odszkodowanie. Wbrew jednak potocznemu rozumieniu nie jest ono należne automatycznie każdemu, który uległ takiemu wypadkowi. Warunkiem do jego otrzymania jest stwierdzenie przez ZUS stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, tj. upośledzenia funkcji organizmu nierokującego poprawy lub upośledzenia ich na okres powyżej 6 miesięcy, ale mogącego ulec poprawie. Odszkodowanie należne jest bowiem nie za sam fakt powstania urazu, ale za szkodę, jaką wyrządził. Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu (w procentach) oraz jego związku z wypadkiem przy pracy dokonuje się już po zakończeniu leczenia i rehabilitacji poprzez badanie lekarza orzecznika. W przypadku gdy uszczerbek zostanie stwierdzony, ZUS za każdy jego punkt procentowy wypłaca kwotę równą 20 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Kwota ta może ulec zwiększeniu w przypadku dalszego pogorszenia się stanu zdrowia.
W przypadku czytelnika, który uległ niegroźnemu wypadkowi i był niezdolny do pracy jedynie przez dwa tygodnie, z pewnością nie można mówić o trwałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu. W związku z tym nie otrzyma on tego świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego.
Podstawa prawna
Art. 11 i 12 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199 poz. 1673 ze zm.).
● Jestem właścicielem niewielkiej firmy. Zatrudniam trzy osoby. Niedawno ZUS przeprowadził u mnie kontrolę doraźną podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne moich podwładnych, twierdząc, że do ZUS wpłynęła informacja z Państwowej Inspekcji Pracy o nieprawidłowościach w tym zakresie. Nie zostałem jednak uprzedzony o tej kontroli. Inspektor pokazał mi jedynie legitymację służbową i upoważnienie do jej przeprowadzenia. Na moje pytanie, dlaczego ZUS z wyprzedzeniem nie poinformował o tej kontroli, odpowiedział, że nie musiał. Czy tak rzeczywiście jest?
Anna Borysewicz
adwokat
Kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli ZUS. Wszczęcie omawianej kontroli następuje po okazaniu legitymacji służbowej i po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.
Upoważnienie powinno zawierać co najmniej:
1) wskazanie podstawy prawnej,
2) oznaczenie jednostki organizacyjnej zakładu,
3) datę i miejsce wystawienia,
4) imię i nazwisko inspektora kontroli zakładu oraz numer jego legitymacji służbowej,
5) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek,
6) wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i przewidywanego terminu zakończenia kontroli,
7) zakres przedmiotowy kontroli,
8) podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji,
9) pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego płatnika składek.
Co do zasady ZUS zobligowany jest zawiadomić płatnika składek o zamiarze wszczęcia kontroli. Zawiadomienia nie stosuje się jednak m.in. w przypadku, gdy przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, w tym skarbowego, bądź zabezpieczenia dowodów jego dokonania.
Czytelnik nie ma więc racji. Informacja z Państwowej Inspekcji Pracy o nieprawidłowościach w obliczaniu przez niego wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne trzech pracowników może świadczyć o popełnieniu wykroczenia i jest wystarczającą przesłanką do przeprowadzenia kontroli przez ZUS bez uprzedniego zawiadomienia o niej.
Podstawa prawna
Art. 86 ust. 1 oraz art. 89 ust. 1, 1a i 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 79 ust. 1 oraz ust. 2 pkt 2 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1146).
● Spółka z o.o. ma radę nadzorczą, której członkowie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i zdrowotnemu. Członkowie rady nadzorczej otrzymują zryczałtowane wynagrodzenie za każde posiedzenie. Jeżeli w danym miesiącu nie ma posiedzeń rady nadzorczej, to członkowie nie otrzymują wynagrodzenia. Czy jeżeli składka na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, to spółka z o.o. może obniżyć ją do wysokości tej zaliczki?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego
Nie. Składka na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej nie może być obniżona do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej stanowi przychód z tytułu pełnienia tej funkcji w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona przez płatnika składek zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy, obliczonej przez tego płatnika zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, składkę zdrowotną obniża się do wysokości tej zaliczki.
Reguła, zgodnie z którą składka zdrowotna ulega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, nie może być jednak stosowany w przypadku każdego płatnika składek i ubezpieczonego. Reguła ta dotyczy bowiem tylko i wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne obliczonej przez płatników składek, o których mowa w art. 85 ust. 1–13 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Nie należy do nich podmiot, w którym działa rada nadzorcza i który ma obowiązek obliczać, rozliczać i opłacać składki na ubezpieczenie zdrowotne za członków rady nadzorczej. O tym płatniku składek jest bowiem mowa w art. 85 ust. 16 tej ustawy. Powyższe prowadzi do wniosku, że składka na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej nie może być obniżona do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Podstawa prawna
Art. 66 ust. 1 pkt 35, art. 83 ust. 1 i art. 85 ust. 16 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
● Prowadzę działalność gospodarczą. Uległem ostatnio wypadkowi w związku z tą działalnością. Złożyłem wniosek do ZUS o zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Jednak nie opłaciłem składek za ostatnie trzy miesiące. Czy ZUS przyzna mi mimo to świadczenie?
Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach
Osoby prowadzące działalność gospodarczą uzyskają świadczenia w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej z ubezpieczenia wypadkowego, jeśli nie mają zaległości wobec ZUS. Jeżeli przedsiębiorcy w chwili wypadku przy pracy są zadłużeni na kwotę ponad 6,60 zł, to nie mogą liczyć na świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, które przewidziane są w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa).
Wyłączenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego wynika wprost z art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej. Przepis ten przewiduje, że osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz członkom ich rodzin świadczenia, o których mowa w ust. 1 tego przepisu, nie przysługują w razie posiadania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 6,60 zł – do czasu spłaty całości zadłużenia. Stanowi to wyraz zasady, że świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego przysługują tylko tym osobom prowadzącym działalność gospodarczą, które uiszczają składki na ubezpieczenia społeczne i nie mają zaległości. Przy czym chodzi tu o składki nie tylko na ubezpieczenie wypadkowe, lecz także na inne rodzaje ubezpieczeń (emerytalne, rentowe lub chorobowe).
Oznacza to, że jeśli przedsiębiorca ma zaległości wobec ZUS z tytułu składek na w kwocie ponad 6,60 zł, to nie otrzyma żadnych świadczeń z tytułu ubezpieczenia wypadkowego. Nie otrzyma więc zasiłku chorobowego – który przysługuje ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową; świadczenia rehabilitacyjnego – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy; jednorazowego odszkodowania – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, czy renty z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Przedsiębiorca nie ma prawa do świadczeń do czasu uregulowania zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Jeśli więc ureguluje tą zaległość, to będzie miał prawo do uzyskania tych świadczeń. Jednakże prawo do świadczeń się przedawni, jeżeli zadłużenie wobec ZUS nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej. Oznacza to, że jeśli w ciągu 6 miesięcy od dnia zaistnienia wypadku nie zostaną spłacone zaległości wobec ZUS z tytułu składek, to prawo do tych świadczeń ulegnie przedawnieniu i późniejsze spłacenie zaległości nie będzie miało tu żadnego znaczenia.
Podkreślić trzeba, że w sytuacji gdy ubezpieczony wywodzi swoje prawo do świadczeń (np. jednorazowego odszkodowania) z tytułu wypadku przy pracy, to termin przedawnienia prawa do tego świadczenia biegnie od dnia wypadku przy pracy. Z kolei gdy chodzi o świadczenia z tytułu choroby zawodowej, to termin ten liczy się od daty złożenia wniosku o konkretne świadczenie. Podobnie wypowiadał się w tym zakresie Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 6 marca 2008 r. (sygn. akt II UK 132/07).
Jednakże termin przedawnienia ulega zawieszeniu w związku z zawartą przez strony na podstawie art. 29 ust. 1 i 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121) umową o rozłożenie na raty należności z tytułu składek i biegnie na nowo od dnia uregulowania przez wnioskodawcę zaległości składkowych. Tak też stwierdził SN w wyroku z 6 stycznia 2009 r. (sygn. akt II UK 118/08).
Przedsiębiorcom, osobom z nimi współpracującymi oraz członkom ich rodzin ZUS wypłaca świadczenia w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do tych świadczeń. Przy czym wypłata ta nie może jednak nastąpić później niż w ciągu 60 dni od spłaty całości zadłużenia. Natomiast w razie przekroczenia tych terminów uprawnionym przysługuje prawo do odsetek za opóźnienie. Jeśli więc przedsiębiorca spłaci zadłużenie z tytułu składek, powinien w najpóźniej w ciągu 60 dni otrzymać świadczenie. W razie zaś opóźnienia ze strony ZUS ma prawo do uzyskania odsetek za czas tego opóźnienia. Kwestie tych odsetek reguluje art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna
Art. 6 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr 167 poz. 1322 ze zm.).
● Pracownik nieodpłatnie korzysta z samochodu służbowego do celów służbowych. Wartość pieniężną tego świadczenia pracodawca uwzględnia w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Pracodawca ma obowiązek opłacać za pracownika również składki na FP i FGŚP. Czy wartość pieniężną tego świadczenia pracodawca powinien uwzględnić w podstawie wymiaru składek na FP i FGŚP?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego
Tak. Wartość pieniężna nieodpłatnego świadczenia podlegającego na wykorzystywaniu samochodu służbowego do celów prywatnych powinna być uwzględniona w podstawie wymiaru składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy oblicza się od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Przy czym do podstawy wymiaru składek na FP nie stosuje się ograniczenia w postaci rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Oznacza to, że w przypadku pracownika w podstawie wymiaru składek na FP uwzględnia się przychody ze stosunku pracy, które stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Podobnie rzecz się ma składkami na FGŚP, które ustala się od wypłat stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograniczenia w postaci rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że jeżeli pracownik osiąga nieodpłatne świadczenie polegające na wykorzystywaniu samochodu służbowego do celów służbowych stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, pracodawca wartość pieniężną tego świadczenia powinien uwzględnić również w podstawie wymiaru składek na FP i FGŚP.
Podstawa prawna
Art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. a i art. 107 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 149).
Art. 9, 10 i art. 29 ust. 1 ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 272 ze zm.).