Osoba prowadząca działalność za styczeń 2014 r. opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne po terminie. Za kolejne miesiące składki były opłacane terminowo. Z końcem stycznia 2015 r. działalność została zakończona. Czy opłacane za luty i kolejne miesiące składki na ubezpieczenie chorobowe powinny zostać jej zwrócone?
Osoba prowadząca działalność gospodarczą, dla której jest to jedyny tytuł do ubezpieczeń, z działalności obowiązkowo podlega ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu. Dobrowolne jest dla niej ubezpieczenie chorobowe.
Do tego ubezpieczenia osoba prowadząca działalność może przystąpić zarówno od dnia, w którym działalność rozpoczyna, jak i w terminie późniejszym. Gdy działalność rozpoczyna np. 1. dnia danego miesiąca i w terminie 7 dni, czyli do 8. dnia złoży zgłoszenie do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA i zaznaczy tam przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1. dnia miesiąca, to od tego dnia będzie objęta ubezpieczeniem chorobowym.
Inaczej jest, gdy do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przystępuje w późniejszym terminie. Wówczas zostanie objęta ubezpieczeniem chorobowym dopiero od dnia, w którym złoży wniosek o dobrowolne ubezpieczenie. Za datę złożenia wniosku uznawany jest dzień, w którym zostało złożone zgłoszenie do ZUS.
Ubezpieczenie chorobowe ustaje:
od dnia ustania tytułu, z którego dana osoba podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom, np. w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą – z dniem zakończenia prowadzenia działalności,
od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.
W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność, osób współpracujących oraz duchownych dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustaje również:
od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie.
Ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z powodu nieopłacenia w terminie składki należnej na to ubezpieczenie następuje z mocy ustawy.
W uzasadnionych przypadkach ZUS na wniosek ubezpieczonego może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie i tym samym pozostanie danej osoby w ubezpieczeniu chorobowym. Wnioski w tych sprawach rozpatrywane są przez jednostki terenowe ZUS.
Aby ponownie podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, ubezpieczony powinien ponownie złożyć wniosek.
Jeżeli pomimo braku wniosku osoba prowadząca działalność za luty i kolejne miesiące opłacała za siebie składki na ubezpieczenia społeczne, w tym dobrowolne chorobowe, to dobrowolnym chorobowym na zasadzie tzw. dorozumianego wniosku została objęta od 1 lutego 2014 r. Takie jest stanowisko ZUS, który za wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym uznaje również fakt rozliczenia składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i ich opłacenia, o ile nastąpiło to w terminie i w pełnej wysokości.
Z kolei zgodnie z orzecznictwem nie można złożyć wniosku o objęcie ubezpieczeniem chorobowym w sposób dorozumiany. Potwierdzone to zostało w dominującej linii aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy już w wyroku z 8 sierpnia 2001 r., sygn. akt II UKN 518/00 (OSNAPiUS 2003/1/257), stwierdził, że ponowne objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym wymaga złożenia w tym zakresie ponownego wniosku przez zainteresowanego. Stanowisko takie potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 29 marca 2012 r., sygn. akt I UK 339/11 (Lex nr 1212053). W konsekwencji składki na ubezpieczenie chorobowe opłacone za luty 2014 r. i kolejne miesiące powinny być potraktowane jako nadpłata.
Jeżeli przedsiębiorca z końcem stycznia zakończył prowadzenie działalności gospodarczej, może wystąpić do ZUS o zwrot nadpłaconych składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, jakie uregulował za ten okres. Gdy ZUS wyda decyzję odmawiającą zwrotu, płatnik ma duże szanse do korzystne dla siebie rozstrzygnięcie sprawy w sądzie.
Podstawa prawna
Art. 14 ust. 2, art. 36 ust. 5, ust. 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 186, poz. 1444).