TEZA: Rozliczenie składek na ubezpieczenie społeczne pracowników niepełnosprawnych, opłaconych na wniosek płatnika składek – zakład pracy chronionej przez budżet i PFRON do 31 grudnia 2007 r., po złożeniu przez płatnika składek po 30 czerwca 2008 r. korekty deklaracji rozliczeniowych, dotyczących wyłącznie błędnie podanych miesięcy zapłaty składek i wcześniejszego o miesiąc ich zapłacenia, powinno uwzględniać przepis art. 11 ust. 1, a nie art. 11 ust. 2 ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw w związku z art. 19 tej ustawy.
Sygn. akt I UK 141/14
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO
z 16 grudnia 2014 r.
STAN FAKTYCZNY
Wyrokiem z 18 grudnia 2012 r. sąd okręgowy oddalił odwołanie od decyzji ZUS z 17 marca 2011 r., którą odmówiono prowadzącemu przedsiębiorstwo wielobranżowe zwrotu nienależnie, w ocenie wnioskodawcy, opłaconych składek za okres od marca 2006 r. do grudnia 2007 r. w łącznej kwocie 24 804,60 zł z powodu niestwierdzenia nadpłaty. Sąd apelacyjny wyrokiem z 22 października 2013 r. oddalił apelację wnioskodawcy. Sąd zaakceptował stan faktyczny ustalony przez sąd pierwszej instancji, z którego wynika, że prowadzone przedsiębiorstwo jest zakładem pracy chronionej.
W okresie od 1 do 14 lipca 2009 r. ZUS przeprowadził kontrolę, której celem było sprawdzenie prawidłowości oraz rzetelności obliczania i potrącania składek w okresie od 1 września 2004 r. do 30 czerwca 2009 r. Organ rentowy stwierdził nieprawidłowości, polegające między innymi na tym, że wnioskodawca naliczał składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od wynagrodzeń wypłaconych pracownikom za dany miesiąc do 15. dnia następnego miesiąca, zamiast od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca kalendarzowego, którego dana deklaracja dotyczy.
ZUS wezwał płatnika składek do sporządzenia korekt złożonych deklaracji za poszczególne miesiące. Wnioskodawca dokonał przedmiotowych korekt w styczniu 2008 r. zgodnie z zaleceniami pokontrolnymi, przy uwzględnieniu zasady, że kwoty składek finansowanych przez PFRON i budżet państwa zostały wykazane w kwotach nieprzekraczających kwot wykazanych w pierwotnie składanych deklaracjach. Po stwierdzeniu błędów ponowne korekty wnioskodawca złożył w dniach 21 i 22 stycznia 2010 r. Wówczas ZUS stwierdził na koncie wnioskodawcy zadłużenie, które z tytułu składek wynosiło: ubezpieczenie społeczne za miesiąc grudzień 2007 r. i listopad 2008 r. – 4898,79 zł, Fundusz Pracy za grudzień 2007 r. i styczeń 2009 r. – 2312,87 zł.
Ponieważ dokumentacja korygująca dotycząca lat 2006–2007 została przez wnioskodawcę złożona po 30 czerwca 2008 r., to rozliczenie nastąpiło przez system ZUS KSI na nowych, niekorzystnych dla wnioskodawcy zasadach, czyli bez możliwości uwzględniania ich finansowania przez PFRON i budżet państwa.
W ocenie sądu apelacyjnego kluczowa dla rozstrzygnięcia sprawy stała się zmiana przepisów obowiązujących w zakresie finansowania składek przez budżet państwa oraz PFRON, obowiązująca od 1 sierpnia 2008 r.
Do 31 lipca 2007 r. zasady finansowania składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych regulował art. 25 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 123, poz. 776 ze zm.; dalej: ustawa o rehabilitacji). Na jego podstawie pracodawcy zatrudniający niepełnosprawnych pracowników, a także niepełnosprawni przedsiębiorcy podejmujący po raz pierwszy działalność gospodarczą, mieli prawo do dofinansowania składek na ubezpieczenie społeczne ze środków budżetu państwa i PFRON. W zakresie, w jakim przysługiwało im to dofinansowanie, zwolnieni byli z obowiązku wpłacania składek do ZUS, zaś rozliczenie składek następowało na podstawie składanych przez płatników deklaracji rozliczeniowych z wykazanymi kwotami składek finansowanych ze środków budżetu państwa oraz PFRON.
Od 1 stycznia 2008 r. nastąpiła zmiana, wprowadzona ustawą z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 115, poz. 791). Zmiana spowodowała, że nie podlegały już finansowaniu na zasadach określonych w art. 25 ust. 2, 3, 3a i 3b tej ustawy, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2007 r. zaległe składki na ubezpieczenie społeczne, rozliczane w dokumentach składanych za okresy rozliczeniowe do grudnia 2007 r., jeżeli dokumentacja korygująca została złożona po 30 czerwca 2008 r., tak jak wystąpiło to w niniejszej sprawie.
Złożone bowiem we wrześniu 2009 r. i w styczniu 2010 r. korekty dotyczyły okresu 2006–2007 i podlegały rozliczeniu na nowych, niekorzystnych dla wnioskodawcy zasadach. Rozliczenie to nie obejmowało możliwości finansowania składek przez budżet państwa oraz PFRON. Przesądził o tym art. 11 ust. 1 ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Oczywistym jest, w ocenie sądu apelacyjnego, iż płatnicy składający po dniu 30 czerwca 2008 r. raporty miesięczne korygujące lub deklarację rozliczeniową korygującą za okres do grudnia 2007 r. mogli w nich uwzględniać rozliczenie składek z uwzględnieniem ich finansowania przez budżet państwa i PFRON wyłącznie do kwoty uwzględnionej w dokumentach złożonych za dany okres przed 1 lipca 2008 r.
UZASADNIENIE
SN uchylił zaskarżony wyrok do ponownego rozpoznania, uznając, że sąd apelacyjny nie wyjaśnił, jakie uchybienie wykryto przez ZUS po kontroli w 2009 r. Nie zweryfikowano także twierdzeń skarżącego, które – gdyby okazały się prawdziwe – mogłyby prowadzić do odmiennej subsumpcji art. 11 ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
W ocenie SN wątpliwości wywołuje stanowisko sądu drugiej instancji, który z jednej strony stwierdza w uzasadnieniu wyroku, iż można było uwzględnić wcześniej dokonane wpłaty przez wnioskodawcę, PFRON oraz budżet państwa, a z drugiej strony nie wskazuje, co doprowadziło do powstania wielotysięcznego zadłużenia wnioskodawcy po złożeniu przez niego deklaracji korygujących. Sąd nie negował faktu stwierdzonej w protokole kontroli ZUS nadwyżki składek w okresie od marca 2006 r. do grudnia 2007 r. w kwocie 1485,63 zł, jednak nie uzasadnił, dlaczego dokonanie korekty po dacie wejścia przepisów dotyczących sposobu finansowania składek spowodowało po stronie wnioskodawcy negatywne konsekwencje oraz czy doszło do pominięcia w rozliczeniach wpłaconych wcześniej składek przez PFRON i budżet państwa.
W ocenie SN rozliczenie składek na ubezpieczenie społeczne pracowników niepełnosprawnych, opłaconych na wniosek płatnika składek – zakład pracy chronionej – przez budżet i PFRON do 31 grudnia 2007 r., po złożeniu przez płatnika składek po 30 czerwca 2008 r. – korekty deklaracji rozliczeniowych dotyczących jedynie błędnie podanych miesięcy zapłaty składek i wcześniejszego o miesiąc ich zapłacenia, powinno uwzględniać przepis art. 11 ust. 1, a nie art. 11 ust. 2 ustawy z 15 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw w związku z art. 19 tej ustawy.