ZUS kwestionuje w takich sytuacjach podleganie ubezpieczeniom społecznym. Uznaje bowiem, że tytułem do zgłoszenia danej osoby powinna być umowa-zlecenie, choć nie ma do tego podstaw
Przedsiębiorca wykonujący usługi stale na rzecz jednego odbiorcy może pomimo to podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a nie z tytułu łączącej strony umowy-zlecenia.
Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom społecznym. Wynika to z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Przy czym w myśl art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy chodzi o osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.
Osoby te podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu – od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 13 pkt 4 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.). Przy czym ujawnienie prowadzenia działalności gospodarczej w ewidencji stwarza domniemanie rzeczywistego jej prowadzenia, co prowadzi do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i opłacania składek.
Wyłączny kontrahent
W praktyce się zdarza, że ZUS kwestionuje podleganie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej działalności, uznając, że powinna ona podlegać ubezpieczeniom z umowy-zlecenia. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy odbiorcą tych usług jest stale jedna osoba.
Kontrakt menedżerski
Sporne to bywało np. w stosunku do osób wykonujących usługi menedżerskie (zarządzania) na rzecz jednej firmy. Zauważyć jednak należy, że w wyroku z 9 grudnia 2008 r. (sygn. akt I UK 138/08, OSNP 2010/11-12/144) Sąd Najwyższy stwierdził, że umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem (spółką) lub kontrakt menedżerski, wskazane w art. 13 pkt 9 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.; dalej: ustawa podatkowa) jako źródła przychodu z działalności wykonywanej osobiście, nie stanowią samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, jeżeli są realizowane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.
Analogiczny pogląd wyraził też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 29 lipca 2009 r. (sygn. akt VI SA/WA 612/09), zwracając przy tym uwagę, że już z literalnego brzmienia art. 13 pkt 9 ustawy podatkowej wynika, iż umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem mogą być zawierane w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej. Dlatego menedżer ma podstawę podlegania ubezpieczeniom społecznym właśnie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
Ponadto istotne jest, że przepisy o działalności gospodarczej nie wskazują, aby umowy menedżerskie były wyłączone z działalności gospodarczej. Przeciwnie, działalność gospodarcza dozwolona jest każdemu i na równych prawach. Nie jest ona oparta na reglamentacji, lecz tylko na jej ewidencji (art. 14 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej). W szczególności więc, przy braku definicji, na czym ma polegać usługowa działalność gospodarcza, nie można wprowadzać dodatkowego ograniczenia, które nie wynika z ustawy.
Tak też podkreślał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 4 listopada 2014 r. (sygn. akt I UK 103/14, LEX nr 1544222), wyjaśniając, że pojęcie gospodarczej działalności usługowej nie pozwala przyjąć, iż stałe wykonywanie rodzajowo jednej umowy (usługi) i dla jednego podmiotu nie może być działalnością gospodarczą.
Brak jest także podstaw do ingerowania w sposób prowadzenia i wykonywania tej działalności. Nie ma też podstaw, aby stwierdzić, że skoro umowy menedżerskie mają być wykonywane tylko osobiście, to wobec tego nie oznaczają one prowadzenia działalności gospodarczej. Można więc uznać, że według SN fakt wykonywania w ramach działalności gospodarczej usługi w sposób osobisty na rzecz jednego odbiorcy nie wyłącza podlegania przez przedsiębiorcę ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej działalności gospodarczej.
Ma to istotne znaczenie także w zakresie obowiązków związanych z rozliczeniami z ZUS, zarówno dla tych przedsiębiorców, jak i dla współpracujących z nimi zleceniodawców. W razie bowiem uznania, że to prowadzenie działalności gospodarczej stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym, na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek opłacania składek z własnych środków (art. 16 ust. 4 ustawy systemowej). [przykład]
PRZYKŁAD
Odwołanie
Pani Anna na podstawie wpisu do ewidencji prowadzi działalność gospodarczą, której przedmiotem jest prowadzenie usług zarządzania oraz doradztwa ekonomicznego dla innych firm. Zawarła także ze spółką z o.o. umowę o zarządzanie tą spółką na okres trzech lat.
ZUS przyjął, że powinna ona odrębnie podlegać ubezpieczeniom społecznym z tytułu tej umowy o zarządzanie. Pani Anna nie zgadzając się z tym, odwołała się od decyzji ZUS do sądu, wskazując, że zawartą umowę o zarządzanie wykonywała w ramach działalności swojej firmy.
Sąd uwzględnił jej odwołanie, gdyż uznał, że podlega ona ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, więc umowa o zarządzanie nie stanowi samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym.
Podstawa prawna
Art. 6 i 13 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).