To pracownik odpowiada za skutki błędnego oświadczenia dotyczącego przekroczenia trzydziestokrotności składek emerytalnej i rentowej. Warto więc wiedzieć, jak się uchronić od negatywnych konsekwencji
Załóżmy, że ubezpieczony pomylił się, składając oświadczenie o przekroczeniu kwoty rocznego limitu, tak że powstała nadpłata składek. W danym miesiącu składki powinny zostać opłacone od 5600 zł. Pierwszy pracodawca opłacił je od 6000 zł, natomiast dwaj pozostali otrzymali oświadczenie od ubezpieczonego, aby składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie opłacać. Po kilku miesiącach ZUS ustala podstawy składek proporcjonalnie i 5600 zł rozlicza na wszystkich trzech płatników. W efekcie płatnicy drugi i trzeci mają opłacić składki wraz z odsetkami, a pierwszy płatnik otrzymuje zwrot.
Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ubezpieczonego nie może być wyższa w danym roku kalendarzowym od 30-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, prowizorium budżetowym, a jeżeli nie zostały uchwalone – w ich projektach. W 2014 r. kwota tego limitu wynosiła 112 380 zł (3526 zł przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia x 30).
Oznacza to, że w sytuacji, gdy za daną osobę składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zostały odprowadzone od takiej podstawy, to do końca roku kalendarzowego za tę osobę składki na te ubezpieczenia nie powinny być już opłacane.
Wielu pracodawców
Gdy ubezpieczony ma jednocześnie więcej niż jednego płatnika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ma obowiązek zawiadomić każdego z nich o osiągnięciu rocznego limitu. Taki obowiązek wynika z art. 19 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Dane o swoich podstawach wymiaru ubezpieczony uzyskuje z otrzymywanych od płatników informacji o składkach. Należy podkreślić, że w miesiącu, w którym dochodzi do przekroczenia kwoty rocznego limitu, nie obowiązuje jeszcze rozliczenie proporcjonalne. W tym miesiącu ubezpieczony może wskazać, jak płatnicy powinni za niego opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oświadczenie ubezpieczonego powinno być złożone na piśmie. Ubezpieczony nie ponosi żadnej odpowiedzialności, gdy pomimo tego, że są za niego opłacane składki przez więcej niż jednego płatnika, żadnego z nich nie poinformuje o przekroczeniu rocznego limitu.
Oznacza to, że gdy do przekroczenia rocznego limitu ubezpieczonemu brakuje np. 5600 zł, a w miesiącu granicznym uzyskuje on wynagrodzenie u 3 płatników, może wskazać jednego z nich (u którego wynagrodzenie jest równe co najmniej kwocie, jakiej brakuje do osiągnięcia rocznego limitu), aby to on opłacił za niego należne składki. Wówczas dwaj pozostali pracodawcy, na podstawie złożonego przez ubezpieczonego oświadczenia, nie opłacą za niego składek. Taka sytuacja jest dopuszczalna i nie powinna być kwestionowana.
Brak jest również podstaw do kwestionowania takiego sposobu rozliczeń, gdy płatnik, którego ubezpieczony wskaże, aby za ten miesiąc opłacił za niego składki, opłaci je tylko od takiej kwoty, której brakuje do osiągnięcia rocznego limitu, jak i gdy opłacił te składki od kwoty wyższej, np. całego wypłaconego w tym miesiącu wynagrodzenia.
Rozliczenie nadpłaty
W tym drugim przypadku powstanie nadpłata składek, ale rozliczenie tej nadpłaty powinno nastąpić wyłącznie przez płatnika, który je nadpłacił. Powinien on złożyć korektę dokumentów i o kwotę nadpłaty pomniejszyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Oczywiście płatnik ten powinien rozliczyć się z ubezpieczonym, czyli zwrócić mu nadpłacone składki finansowane z jego środków.
Zaś dwaj pozostali płatnicy żadnych korekt za ten miesiąc nie powinni składać.
W powyższej sytuacji nie obowiązuje rozliczenie proporcjonalne. Ma ono zastosowanie wówczas, gdy ubezpieczony nie poinformuje płatników o przekroczeniu kwoty rocznego limitu i każdy z nich naliczy składki od całości wypłaconego wynagrodzenia. Wówczas obowiązuje już rozliczenie proporcjonalne i prawidłowe podstawy wymiaru składek zostaną ustalone przez ZUS i przekazane płatnikom.
Skutki błędu
Należy jednocześnie podkreślić, że za skutki błędnego oświadczenia powodującego nieopłacanie składek odpowiada ubezpieczony. Ubezpieczony odpowiada za skutki całego powstałego zadłużenia, w tym również za składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które na bieżąco byłyby sfinansowane ze środków płatnika, a także za odsetki za zwłokę.
Gdy dojdzie już do przekroczenia kwoty rocznego limitu, ubezpieczony nie może wskazać od jakich podstaw naliczyć za niego składki. Wówczas obowiązuje rozliczenie proporcjonalne.
Jak ZUS ustala podstawę
Gdy doszło do przekroczenia rocznego limitu i do otrzymania zwrotu składek uprawnionych jest kilku płatników, ZUS dzieli kwotę nadpłaconych składek i zwraca ją płatnikom w takich częściach, w jakich opłacali składkę w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty ograniczenia. Zasada ta wynika z par. 9 rozporządzenia Rady Ministrów z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Prawidłowa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za miesiąc, w którym nastąpiło przekroczenie podstawy, jest ustalana proporcjonalnie w następujący sposób:
Kwota przekroczenia limitu ogółem za określony miesiąc
________________________________________________________________ =
Suma przychodów ogółem u pracodawców
x
= ________________________________________________________________
Przychód u pracodawcy A (lub B) uzyskany w tym miesiącu
gdzie:
x – kwota przekroczenia limitu podstawy wymiaru składek za dany miesiąc u pracodawcy A lub B
Podstawa prawna
Art. 19, art. 24 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).
Par. 6 par. 10 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).