TEZA: Przyjmowanie klientów i ich obsługa należą do normalnych obowiązków pracownika biura podróży, a stres wywołany reakcją niezadowolonych klientów nie jest nadzwyczajnym zdarzeniem w pracy pracownika biura podróży, nie stanowiąc przyczyny zewnętrznej zdarzenia (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 737 ze zm.).
Sygn. akt II UK 23/14
WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO
z 28 października 2014 r.
STAN FAKTYCZNY
Wnioskodawczyni prowadziła biuro podróży. W trakcie wykonywania pracy związanej z obsługą klientów, w tym zgłaszających pretensje pod adresem biura, zasłabła i poczuła ucisk w klatce piersiowej.
W związku z zasłabnięciem została przyjęta do szpitala z rozpoznaniem zawału mięśnia sercowego oraz nagłym zatrzymaniem krążenia. Przebywając na oddziale, przeszła leczenie. Organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do jednorazowego odszkodowania, uznając, że zawał mięśnia sercowego został u niej wywołany schorzeniem samoistnym, a nie działaniem czynników zewnętrznych. Sąd pierwszej instancji oddalił odwołanie wnioskodawczyni. W jego ocenie nie wykazała nadmiernego przeciążenia obowiązkami pracowniczymi, silnego przeżycia psychicznego czy stresu o gwałtownym charakterze, wywołanego rażąco nietypowymi warunkami pracy. Wymiana zdań z klientami biura, nawet gwałtowna, i stan zdenerwowania z tym związany nie mogą być uznane za silne przeżycie psychiczne.
Zwykły stres, któremu poddawany jest każdy pracownik, nie jest uznawany w orzecznictwie i doktrynie za przyczynę zewnętrzną zdarzenia. W ocenie sądu przyjmowanie klientów i ich obsługa należą do normalnych obowiązków pracownika biura podróży, dlatego stres wywołany agresją werbalną kilku niezadowolonych klientów nie jest nadzwyczajnym zdarzeniem w pracy pracownika biura podróży. Apelację wnioskodawczyni od tego wyroku sąd okręgowy oddalił wyrokiem. Sąd drugiej instancji podkreślił, że do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy konieczne jest spełnienie określonych przesłanek. Zdarzenie musi mieć charakter nagły, musi być wywołane przyczyną zewnętrzną (pochodzącą spoza organizmu pracownika) oraz musi mieć związek z wykonywaną pracą. A ponadto w wyniku zdarzenia pracownik musi doznać uszczerbku na zdrowiu w postaci urazu. Sąd drugiej instancji podkreślił, iż SN dopuścił możliwość uznania zawału serca za wypadek przy pracy, zwracając jednak uwagę, że wymaga to ustalenia, iż nastąpił on w czasie wykonywania pracy przez pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym, na skutek przyczyny zewnętrznej lub wystąpienia dodatkowych zdarzeń, które w konkretnych okolicznościach mogą być uznane za współsprawcze przyczyny zewnętrzne. Przyczyną zewnętrzną zdarzenia może być także przeżycie (stres) o znacznym nasileniu, które wywołuje negatywne skutki w organizmie, o ile powstało wskutek okoliczności nietypowych dla normalnych warunków pracy. Stres może być uznany za współprzyczynę o charakterze zewnętrznym jedynie w sytuacji, gdy jego gwałtowny charakter jest wynikiem rażąco nietypowych warunków pracy. Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną wnioskodawczyni.
UZASADNIENIE
SN podkreślił, że do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy konieczne jest spełnienie przesłanek określonych w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa). Zdarzenie musi mieć charakter nagły, być wywołane przyczyną zewnętrzną, mieć związek z wykonywaną pracą oraz doprowadzić do powstania urazu. Przy kwalifikacji konkretnej okoliczności jako przyczyny zewnętrznej ważne jest, aby stanowiła ona przyczynę sprawczą zdarzenia. Natomiast nie musi być przyczyną wyłączną, jedyną. SN w orzecznictwie przyjmuje, że wykonywanie przez pracownika, który doznał zawału serca w czasie i miejscu wykonywania zatrudnienia, zwykłych czynności nie może być uznane za przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy.
Podobnie traktowany jest w orzecznictwie stres psychiczny jako ewentualna przyczyna zewnętrzna zdarzenia. Stres psychiczny związany z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, który przeciętny organizm ludzki jest w stanie znieść bez istotnego uszczerbku dla zdrowia, nie jest przyczyną zewnętrzną zdarzenia.
Sądy obu instancji trafnie uznały, a SN to stanowisko aprobuje, że wnioskodawczyni nie wykazała nadmiernego przeciążenia obowiązkami pracowniczymi, silnego przeżycia psychicznego czy stresu o gwałtownym charakterze, wywołanego rażąco nietypowymi warunkami pracy. Brak podstaw do uznania, że stres, którego doświadczyła wnioskodawczyni, wynikający z jej miejsca zatrudnienia i charakteru pracy (obsługa klientów w biurze podróży), miał charakter niecodzienny, znaczący i na tyle intensywny, by mógł być uznany za zewnętrzną przyczynę zdarzenia. Przyjmowanie klientów i ich obsługa należą do normalnych (codziennych) obowiązków pracownika biura podróży, a stres wywołany reakcją niezadowolonych klientów nie jest nadzwyczajnym zdarzeniem w pracy pracownika biura podróży. Biorąc powyższe pod uwagę, SN oddalił skargę kasacyjną.