Jestem zatrudniona jako menedżer. Odmówiłam podpisania aneksu do umowy o pracę, który zawiera zakaz konkurencji. Dowiedziałam się, że grozi mi za to zwolnienie dyscyplinarne. Czy to możliwe?

Zakaz konkurencji jest jednym z obowiązków pracowniczych. Jego obowiązywanie nie wynika jednak wprost z przepisów kodeksu pracy. Pracownik związany jest jego treścią albo z chwilą zawarcia odrębnej umowy, albo stosownego zapisu w umowie o pracę. W praktyce zakaz stosowany jest w stosunku do osób zajmujących kierownicze stanowiska, jednakże nie ma ograniczeń. Umowę zawrzeć można z pracownikiem mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Kodeks pracy nie zawiera definicji działalności konkurencyjnej. Z całą pewnością jest to działalność, która potencjalnie wpłynąć może ujemnie na interesy pracodawcy. Zakaz konkurencji powinien zatem dotyczyć przedmiotu działalności pracodawcy. Kodeks odróżnia natomiast prowadzenie działalności konkurencyjnej przez pracownika i przez byłego pracownika wobec pracodawcy i byłego pracodawcy. Ustanawia dwie formy zakazu konkurencji - w trakcie zatrudnienia i po jego ustaniu. Umowa ta jest umową wzajemną, regulowaną przepisami prawa pracy. Do jej zawarcia wymagana jest forma pisemna pod rygorem nieważności. Musi zawierać wysokość odszkodowania po zakończeniu stosunku pracy. Minimalna wysokość odszkodowania to 25 proc. wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji.
Istotą zakazu jest możliwość dochodzenia od pracownika wyrównania szkody wyrządzonej naruszeniem zakazu. Granice odpowiedzialności wyznacza stopień winy pracownika. Przy winie nieumyślnej odpowiedzialność będzie ograniczona do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia (w granicach rzeczywistej straty), przy winie umyślnej odpowiedzialność będzie pełna.
Pracodawca nie ma możliwości przymuszenia pracownika do podpisania zakazu konkurencji. Odmowa podpisania nie jest uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika, jeśli projekt umowy zawierał postanowienia niezgodne z przepisami kodeksu pracy (wyrok SN z 3 listopada 1997 r., sygn. akt I PKN 333/97).
Odmienna jest sytuacja, w której treść zakaz konkurencji jest zgodna z przepisami. Odmowa zawarcia jej jest uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyny dotyczącej pracownika ze względu na utratę zaufania do niego i brak możliwości ochrony swych interesów na tej drodze. Odmowa uzasadnia z całą pewnością przeświadczenie pracodawcy o zamiarze nielojalnych zachowań pracownika wobec niego. Stanowi to zawinioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę zgodnie z art. 52 par. 1 pkt 1 ust. 1 k.p. Tak też w wskazał SN w wyroku z dnia 5 marca 2007 r. (sygn. akt I PK 228/06) - pracownik zatrudniony na stanowisku kierowniczym, odmawiając podpisania deklaracji lojalnościowej wobec pracodawcy, musi liczyć się ze zwolnieniem dyscyplinarnym.
WNIOSEK
Odmowa podpisania zakazu konkurencji jet przejawem ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i uzasadnia zwolnienie dyscyplinarne.
SYLWIA GORTYŃSKA
ekspert prawa pracy
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 52 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).