Pracownicy często krytycznie wypowiadają się o decyzjach podejmowanych przez przełożonych, co zwykle nie podoba się pracodawcy. Kiedy krytyka wyrażana przez pracownika wobec decyzji podejmowanych przez pracodawcę stanowić może uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę?

Przepisem art. 30 par. 4 kodeksu pracy na pracodawcę został nałożony obowiązek wskazania w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie. Zagadnienie, czy krytyka pracodawcy przez pracownika może być uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia mu umowy o pracę, było przedmiotem licznych orzeczeń Sądu Najwyższego. Pośród nich odnajdujemy stanowisko, iż pracownik ma prawo wypowiadać się otwarcie i krytycznie w sprawach dotyczących organizacji pracy, o ile czyni to we właściwej formie. W ocenie SN nie będzie stanowiło naruszenia obowiązków pracowniczych zachowanie pracownika, który nie używając obraźliwych słów, wyraża krytyczną postawę wobec pracowników niedbale wykonujących obowiązki czy krytycznie wypowiada się w sprawach dotyczących organizacji pracy (por. wyrok SN z 7 września 2000 r., I PKN 11/00; OSNP 2002/6/139).
Podobne zapatrywanie w tej kwestii wyraził Sąd Najwyższy w jednym z późniejszych wyroków stwierdzając, iż pracownik ma prawo do krytyki popartej rzeczowymi argumentami, natomiast ostentacyjne kwestionowanie decyzji przy użyciu słów obraźliwych zamiast argumentów merytorycznych wykracza poza granice takiej krytyki. SN podkreślił, iż takiego rodzaju zachowania pracownik nie może usprawiedliwiać twierdzeniem, że kierował się dobrem zakładu pracy, gdyż odpowiedzialność za funkcjonowanie zakładu i związane z tym ryzyko ponosi pracodawca (por. wyrok SN z 23 września 2004 r., I PK 487/03, PP 2005/5/37).
Za trafny uznać należy wyrażony w literaturze pogląd, że niedozwoloną krytyką pracodawcy ze strony pracownika jest krytyka, która pozostaje w sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym, jeśli interes pracownika leżący u podstaw krytyki nie zasługuje na obronę albo nie przeważa w zakresie objętym krytyką nad interesem, prawami lub dobrami pracodawcy lub krytyka jest prowadzona w sposób nieuczciwy.
W świetle powyższego można twierdzić, że pracownik ma prawo do konstruktywnej krytyki działań pracodawcy wyrażonej w odpowiedni, kulturalny sposób i w takiej formie realizacja jego prawa nie może stanowić uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę. A contrario, odmienne zachowanie pracownika w tym zakresie, powołane jako przyczyna wypowiedzenia, może być uznane za zasadne.
ARKADIUSZ SOBCZYK
radca prawny, Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie
Arkadiusz Sobczyk, radca prawny, Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie / DGP