Sąd pracy w sprawie o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności materialnej ustalił, iż powierzenie pracownikowi mienia nastąpiło prawidłowo, pracownik nie zgłaszał zastrzeżeń do stanu tego mienia i jego zabezpieczenia przez pracodawcę. Na tej podstawie sąd uznał (domniemanie faktyczne), że powstały niedobór spowodowany został niedopełnieniem przez pracownika obowiązku pieczy nad tym mieniem. Co to jest domniemanie faktyczne?

Domniemanie faktyczne, które może być stosowane także w sprawach z zakresu prawa pracy, to środek dowodowy (rodzaj wnioskowania), na podstawie którego sąd uznaje za ustalone istotne dla rozstrzygnięcia sprawy fakty na podstawie innych ustalonych faktów. Treścią domniemania faktycznego jest zatem uznanie za istniejący określonego faktu wynikającego z wzajemnego logicznego związku pomiędzy innymi ustalonymi faktami. Stosowanie domniemania faktycznego wchodzi w rachubę tylko w braku bezpośrednich środków dowodowych (wyrok SN z 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, niepubl.).
W wyroku z 19 marca 1971 r. (II PR 472/70, niepubl.) SN wskazał, że z zawarcia z pozwanymi umowy o współodpowiedzialności majątkowej za niedobór w mieniu powierzonym ich pieczy w sklepie, w którym były zatrudnione, ze względu na niewykazanie przez darzące się wzajemnie zaufaniem pozwane, że nie dopełniono formalności w zakresie dokumentacji powierzenia im tych towarów oraz w zakresie ich obrotu, w drodze domniemania faktycznego (art. 231 k.p.c.) wynika niewadliwość przypisania pozwanym niedopełnienia obowiązków pieczy nad tym mieniem.
Domniemanie faktyczne może znaleźć także zastosowanie przy ustalaniu okoliczności i terminu nadania pisma procesowego do sądu (zob. postanowienie SN z 22 maja 1997 r., II CKN 36/97, OSNC 1997/10/159). Nie ma natomiast domniemania, że każde naruszenie przepisów czy zasad bhp, w następstwie którego nastąpiła śmierć lub ciężkie uszkodzenie ciała, jest wynikiem przestępstwa (wyrok SN z 1 stycznia 1966, II PR 143/65, niepubl.).
W sytuacji, gdy w drodze wyprowadzenia wniosku z faktów już udowodnionych lub niewymagających dowodu możliwe jest ustalenie faktu wskazującego na odpowiedzialność osoby, od której poszkodowany domaga się odszkodowania, ma miejsce swoiste odwrócenie ciężaru dowodu polegające na tym, że na osobie, od której poszkodowany domaga się odszkodowania, spoczywa ciężar obalenia faktu stanowiącego podstawę domniemania faktycznego (tak SN w wyroku z 16 kwietnia 1986 r., I CR 34/86, OSP 1987/5/125).
Andrzej Marek
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy
Andrzej Marek, sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy / DGP