Kodeks postępowania cywilnego wskazuje na uchybienia procesowe, powodujące nieważność postępowania przed sądem pracy.
Ma ona miejsce w następujących wypadkach:
  •  jeżeli droga sądowa była w danej sprawie niedopuszczalna. Jeśli sąd stwierdzi niedopuszczalność drogi sądowej, powinien pozew odrzucić. W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę;
  •  jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany. Zdolność sądowa jest to zdolność do występowania w procesie przed sądem w charakterze strony. Pojęcie to związane jest ze zdolnością prawną. Każdy człowiek ma ją co do zasady od chwili urodzenia do śmierci, a osoba prawna z chwilą uzyskania osobowości prawnej (zwykle następuje to z chwilą wpisu do krajowego rejestru sądowego) do momentu likwidacji (wykreślenia z rejestru). Osoba prawna działa przez swoje organy (np. zarząd w spółce z o.o.). Brak takich organów uniemożliwia prowadzenie procesu sądowego. Nienależyte umocowanie pełnomocnika strony zachodzi natomiast zarówno w razie wadliwego udzielenia pełnomocnictwa osobie mogącej być pełnomocnikiem, jak i ze względu na działanie w charakterze pełnomocnika osoby, która w danej sprawie nim być nie może;
  •  jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona. Nie można w toku jednej sprawy wnieść kolejnego pozwu o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami (jest to tzw. stan sprawy w toku). Wykluczone jest także ponowne rozpoznanie przez jakikolwiek sąd prawomocnie zakończonej sprawy o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami,
  •  jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. W sprawach z zakresu prawa pracy w pierwszej instancji sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jako przewodniczącego i dwóch ławników. Sędzia jest wyłączony z orzekania z mocy samej ustawy w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki, w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia, w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron, w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator. Ponadto sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie, nie może orzekać co do tej skargi;
  •  jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw. O nieważności postępowania z omawianej przyczyny można mówić tylko wówczas, gdy strona została pozbawiona uprawnień procesowych wskutek wadliwego postępowania sądu, a nie wtedy, gdy strona na skutek własnego działania z uprawnień tych nie skorzystała. Pozbawienie strony możności obrony swych praw polega na tym, że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części;
  •  jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu. W sprawach pracowniczych sąd okręgowy będzie właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu przede wszystkim w sprawach o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe.
Andrzej Marek
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy
Andrzej Marek, sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy / DGP