Pracodawca ma prawo podpisać umowę o dzieło z własnym pracownikiem korzystającym z urlopu rodzicielskiego. Nie musi od niej naliczać żadnych składek.
Gdy osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawiera z własnym pracodawcą dodatkowo umowę o dzieło albo wykonuje ją na jego rzecz, podlega ubezpieczeniom jako pracownik. Wynika to z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Pracodawca w takiej sytuacji w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wykazuje zarówno przychód ze stosunku pracy, jak i z umowy o dzieło.
Ta zasada obowiązuje w okresie, gdy zatrudniony świadczy obowiązki w ramach umowy o pracę. Nie stosuje się jej, gdy następuje przerwa w wykonywaniu zadań na tej podstawie. Dotyczy to m.in. zawierania umów o dzieło w czasie korzystania z zasiłku macierzyńskiego i przebywania na urlopach związanych z rodzicielstwem.

Przerwa w ubezpieczeniu

Z poradnika zamieszczonego na stronie internetowej ZUS wynika, że art. 8 ust. 2a nie dotyczy osób przebywających na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym. Gdy zatem firma zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika korzystającego z takiej przerwy w wykonywaniu obowiązków, to z tytułu tego kontraktu nie podlega on ubezpieczeniom społecznym. Nie ma on bowiem wówczas statusu własnego pracownika. Choć w poradniku ZUS nie wymienił urlopu rodzicielskiego, wielu ekspertów z zakresu ubezpieczeń społecznych przyjmowało, że również w tym zakresie należy stosować tę zasadę i nie należy opłacać żadnych składek.

Interpretacja ZUS

Potwierdził to zakład w interpretacji indywidualnej przepisów (decyzja nr 1606/2013 z 6 grudnia 2013 r., DI/200000/451/1606/2013). Stwierdził, że obowiązują wyjątki od zasady uznawania za pracownika osoby, która z własnym pracodawcą zawiera umowę o dzieło (albo wykonuje ją na jego rzecz). Jeden z nich dotyczy sytuacji, gdy firma zatrudnia na podstawie umowy o dzieło swojego pracownika, który pobiera zasiłek macierzyński z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Osoba przebywająca na urlopie macierzyńskim (w tym również tym dodatkowym), rodzicielskim czy też ojcowskim nie posiada statusu „własnego pracownika”. Skutkuje to brakiem możliwości zastosowania do nich art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Odrębny tytuł

W omawianych sytuacjach istotne jest to, że pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Został on wymieniony w art. 6 ust. 1 pkt 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że osoba wykonująca umowę o dzieło na rzecz własnego pracodawcy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego w związku z przebywaniem na urlopie rodzicielskim (z tytułu zatrudniania na podstawie umowy o pracę) podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym wyłącznie z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Pracodawca, który udzieli zatrudnionemu urlopu rodzicielskiego w tym okresie, wykazuje za niego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty wypłacanego mu zasiłku macierzyńskiego, jeśli jest jego płatnikiem. Są one finansowane z budżetu państwa.

PRZYKŁADY

1 Praca na rzecz pracodawcy

Spółka X zawarła ze spółką Y umowę. Do jej realizacji ta druga zatrudniła na podstawie umowy o dzieło osobę, która jest pracownikiem spółki X. Z uwagi na to, że kontrakt ten jest wykonywany na rzecz własnego pracodawcy, spółka X w podstawie wymiaru składek musi uwzględnić wynagrodzenie, które wypłaci firma Y. Taki sposób postępowania wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r. (sygn. akt II UZP 6/09, OSNP 2010/3-4/46). SN uznał, że zatrudniający, którego pracownik wykonuje na jego rzecz obowiązki na podstawie umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek. Stanowisko to zostało przyjęte jako obowiązujące przez Ministerstwo Pracy i ZUS.

2 Obowiązek ubezpieczeń na zasadach ogólnych

Pracownik wystąpił z wnioskiem o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego. Przy czym macierzyński wykorzystuje jego żona. Pracodawca chce w okresie rodzicielskiego zawrzeć z zatrudnionym umowę o dzieło. Obowiązujące przepisy nie zabraniają osobie przebywającej na wspomnianym urlopie dorabiania. Uzyskiwane w tym okresie przychody nie mają również wpływu na prawo i wysokość zasiłku macierzyńskiego. Osoba wykonująca w okresie rodzicielskiego umowę o dzieło zawartą z własnym pracodawcą nie ma statusu własnego pracownika. Dlatego obowiązek ubezpieczeń z umowy o dzieło ustalany jest na zasadach ogólnych. Z uwagi na to, że nie jest ona samoistnym tytułem do ubezpieczeń, osoba, która w okresie przebywania na urlopie rodzicielskim wykonuje taką umowę, nie podlega z niej zarówno ubezpieczeniom społecznym, jak i zdrowotnemu. W przedstawionej sytuacji obowiązkowe będzie opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od zasiłku macierzyńskiego.
Podstawa prawna
Art. 6, art. 8, art. 18 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.).