Właściwość rzeczowa decyduje o tym, do którego sądu (rejonowego czy okręgowego), jako sądu I instancji, należy wnieść pozew. Zasadą jest właściwość rzeczowa sądu rejonowego. Sąd okręgowy właściwy jest do rozpoznania spraw w I instancji, jedynie wówczas, gdy przepis szczególny tak stanowi.

ANDRZEJ MAREK

sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy

Takim przepisem jest art. 17 k.p.c., zgodnie z którym sąd okręgowy rozpoznaje w pierwszej instancji między innymi sprawy: • o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe, np. sprawy o naruszenie dóbr osobistych pracownika, • o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz o ochronę innych prawa na dobrach niematerialnych, • o roszczenia wynikające z prawa prasowego, • o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa 75 tys. zł. Do właściwości sądów rejonowych bez względu na wartość przedmiotu sporu należą sprawy: • o ustalenie istnienia stosunku pracy, • o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, • o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia, • o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy, • dotyczące kar porządkowych (np. o uchylenie kary porządkowej), • dotyczące świadectwa pracy oraz roszczeń z tym związanych. Właściwości sądów pracy (ani rejonowych, ani okręgowych) nie podlegają natomiast w ogóle spory dotyczące: • ustanawiania nowych warunków pracy i płacy. Chodzi o sytuacje, w których strony stosunku pracy prowadzą rokowania dotyczące np. nowych warunków płacowych określonych pomiędzy dolną i górną granicą stawek przewidzianych w przepisach płacowych obowiązujących u danego pracodawcy, • stosowania norm pracy. Istota sporu z zakresu stosowania norm pracy polega na kwestionowaniu samej merytorycznej zasadności ustanowienia tych norm. Spory takie rozstrzygane są na podstawie procedury przewidzianej w ustawie z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. nr 55, poz. 236 ze zm.). Nie jest natomiast sporem dotyczącym stosowania norm pracy domaganie się przez pracownika opłacanego akordowo należnego mu wynagrodzenia, obliczonego według niespornych między stronami norm pracy. Taki spór ma charakter zwykłego roszczenia o wynagrodzenie za pracę, którego można dochodzić przed sądem pracy (postanowienie SN z 6 marca 1975 r., I PZ 4/75, OSNC 1975/6/106), • pomieszczeń w hotelach pracowniczych – sprawy te rozpoznawane są przez wydziały cywilne sądów. Jeśli pracownik złoży pozew do niewłaściwego rzeczowo (lub miejscowo) sądu, wówczas sprawa – na mocy postanowienia sądu – zostanie przekazana do sądu właściwego. Zdarzają się także sytuacje, w których pracownik błędnie skieruje pozew do wydziału cywilnego danego sądu lub też sąd pracy, do którego wniesiono pozew stwierdzi, że sprawa nie ma charakteru sprawy z zakresu prawa pracy. Wówczas nastąpi przekazanie sprawy pomiędzy wydziałami danego sądu. Odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ (najczęściej będzie to organ administracyjny). W tym przypadku sąd przekaże mu sprawę. Jeżeli jednak organ ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę. Wniesienie do sądu pozwu, który został następnie przekazany innemu właściwemu organowi, wywołuje skutki, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Zasada ta ma zastosowanie jedynie w sprawach, w których stroną inicjującą postępowanie jest pracownik lub – w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych – ubezpieczony. Celem tego przepisu jest bowiem ochrona roszczeń pracownika i ubezpieczonego.