W wyniku europejskiej nowelizacji kodeksu pracy z 2003 roku stronie pracowniczej w zakładzie pracy przyznano powszechne prawo konsultacji obejmującej „wszystkie działania związane z bezpieczeństwem i higieną pracy”. W ten sposób dostosowano przepisy kodeksu pracy do standardów prawa wspólnotowego. Należy podkreślić, że obowiązek konsultacji w rozumieniu prawa wspólnotowego nie sprowadza się do zwykłego zasięgnięcia opinii, lecz oznacza podjęcie wysiłku dojścia do porozumienia w sprawach objętych konsultacją. Niemniej w braku porozumienia głos decydujący należy do pracodawcy.

prof. Jerzy Wratny Uniwersytet Rzeszowski W art. 23711a par. 1 k.p. wymieniono przykładowo pięć rodzajów kluczowych decyzji z dziedziny bhp podlegających konsultacji. Są to: ■ zmiany w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy, wprowadzenie nowych procesów technologicznych oraz substancji i preparatów chemicznych, jeżeli mogą one stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników, ■ ocena ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowanie pracowników o tym ryzyku, ■ tworzenie służby bhp lub powierzanie wykonywania zadań tej służby innym osobom oraz wyznaczanie pracowników do udzielania pierwszej pomocy, ■ przydzielanie pracownikom środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, ■ szkolenie pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. W przypadku powołania u danego pracodawcy komisji bhp, do czego jest on obowiązany, jeżeli zatrudnia powyżej 250 pracowników (art. 23712 k.p.), konsultacje mogą być prowadzone w ramach tej komisji. Pożądanym efektem takich konsultacji powinno być uzgodnienie wspólnego stanowiska przez to gremium, w skład którego wchodzą na zasadzie parytetu przedstawiciele pracodawcy i pracowników. W razie niepowołania komisji bhp lub gdy strony nie zechcą wykorzystywać jej jako forum prowadzenia konsultacji, konsultacje w sprawach bhp prowadzone są z pracownikami lub ich przedstawicielami. Przedstawicieli tych wybierają bądź zakładowe organizacje związkowe bądź – gdy u danego pracodawcy organizacje takie nie działają – pracownicy w trybie przyjętym w zakładzie pracy. Kodeks dopuszcza także prowadzenie konsultacji wprost z pracownikami, a więc bez pośrednictwa przedstawicieli. Sposób wyłaniania przedstawicieli pracowników w nieuzwiązkowionych zakładach pracy oraz tryb prowadzenia konsultacji, szczególnie gdy podmiotem konsultującym ma być bezpośrednio załoga, powinny być uregulowane w aktach prawa zakładowego – w regulaminie pracy lub w osobnym regulaminie. Konsultacje powinny odbywać się w godzinach pracy i z zachowaniem prawa do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany z tego powodu. Przejawem partycypacji pracowniczej w dziedzinie bhp jest też prawo pracowników lub ich przedstawicieli do przedstawiania pracodawcy wniosków w sprawie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych, co można określić jako inicjowanie działań pracodawcy w zakresie profilaktyki. Pracownicy lub ich przedstawiciele mogą również spowodować kontrolę Państwowej Inspekcji Pracy, przedkładając w tej sprawie umotywowany wniosek w razie zagrożenia zdrowia i życia pracowników. Należy przyjąć, że przeprowadzenie kontroli i zastosowanie – w razie potwierdzenia się zarzutów – środków przewidzianych w ustawie o PIP jest w tych okolicznościach dla inspekcji obligatoryjne. Zgodnie z art. 23711a par. 5 k.p. uprawnienia do składania wniosków adresowanych do pracodawcy bądź do inspekcji pracy przysługuje pracownikom lub ich przedstawicielom wchodzącym w skład komisji bhp. Należy jednak przyjąć, że strona pracownicza korzysta z tych uprawnień także w razie niepowołania komisji. Analogicznie jak w przypadku pracowników służby bhp, pracownikom i ich przedstawicielom mającym uprawnienia partycypacyjne w dziedzinie bhp zapewnia się ochronę przed jakimikolwiek niekorzystnymi konsekwencjami z tytułu wykonywanej działalności.