Celem urlopu wychowawczego jest stworzenie pracownikowi korzystnych warunków do sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem w sytuacji, gdy trudno mu pogodzić obowiązki zawodowe z opiekuńczymi.

prof. Jerzy Wratny Uniwersytet Rzeszowski Nie chodzi przy tym tylko o ułatwienie pracownikowi wykonywania niezakłóconego obowiązkami zawodowymi, zwykłych czynności składających się na opiekę nad małym dzieckiem, ale również o umożliwienie pełniejszego zaspokajania potrzeb wyższego rzędu dziecka, takich jak: miłość, akceptacja i bezpieczeństwo. Wszystko to stanowi warunek prawidłowego rozwoju osobistego i społecznego. Z uwagi na cel, jakim jest sprawowanie osobistej opieki nad małym dzieckiem, urlop wychowawczy stanowi do pewnego stopnia kontynuację urlopu macierzyńskiego. Różni się natomiast od niego przede wszystkim tym, że przysługuje nie z mocy prawa, ale na wniosek pracownika; różna jest też sytuacja prawna pracownika przebywającego na urlopie wychowawczym oraz odmienna, w porównaniu z zasiłkiem macierzyńskim, koncepcja przysługującego w tym czasie świadczenia – dodatku do zasiłku rodzinnego. Skorzystanie przez pracownika z urlopu musi być zawsze poprzedzone czynnością udzielenia urlopu przez pracodawcę (art. 186 par. 4 kodeksu pracy). Pracownik, nawet jeżeli spełnił warunki określone przepisami kodeksu pracy, nie może udać się na urlop bez udzielenia go przez pracodawcę. Udzielenie urlopu w razie spełnienia przez pracownika wymogów określonych kodeksem pracy i rozporządzeniem wykonawczym jest jednak obowiązkiem pracodawcy. Odmowa w takiej sytuacji stanowiłaby wykroczenie przeciwko prawu pracownika z art. 281 pkt 5 kodeksu pracy, narusza bowiem przepisy o ochronie uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem. Pracownikowi przysługuje także ochrona przed sądem pracy, ponieważ prawo do urlopu wychowawczego stanowi roszczenie wynikające ze stosunku pracy. Zgodnie z art. 186 kodeksu pracy do urlopu wychowawczego uprawniony jest pracownik w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Prawo to nie zależy od okoliczności związanych z zatrudnieniem, poza jednym warunkiem, którym jest przepracowanie co najmniej sześciu miesięcy. Do tego stażu wlicza się wszystkie poprzednie okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje na równi mężczyznom i kobietom będącym rodzicami lub opiekunami dziecka. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie pracują, to prawo do urlopu przysługuje w zasadzie jednemu z nich. Decyzję, który z rodziców dziecka skorzysta z urlopu, podejmują wspólnie sami zainteresowani. Obecnie z urlopu wychowawczego przez okres trzech miesięcy mogą skorzystać jednocześnie oboje rodzice lub opiekunowie dziecka. Tym samym, urlop wychowawczy nabrał w większym stopniu cech urlopu rodzicielskiego. Przepisy nie precyzują, w którym momencie trwania urlopu wychowawczego oboje rodzice lub opiekunowie mogliby z niego skorzystać wspólnie, a więc należy przyjąć, że mogą to uczynić w dowolnym momencie, jeżeli urlop wspólny mieści się w granicach określonych przepisami dla urlopów wychowawczych. Obu osobom przebywającym wspólnie na urlopie wychowawczym przysługują uprawnienia wynikające z kodeksu pracy (art. 186 par. 3 kodeksu pracy). Urlop przysługuje w wymiarze do trzech lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, najdłużej jednak do ukończenia przez nie czterech lat życia (art. 186 par. 1 kodeksu pracy). Przewiduje się poza tym możliwość udzielenia osobie uprawnionej urlopu wychowawczego w wymiarze do trzech lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 lat życia, z powodu stanu jego zdrowia, jeżeli z tego powodu wymaga ono osobistej opieki pracownika. Urlop ten przysługuje niezależnie od tego, czy pracownik skorzystał z urlopu w pierwszym okresie życia dziecka, tj. do ukończenia przez nie czterech lat.