Prawo do przejścia na emeryturę pomostową od 1 stycznia 2009 roku mają osoby, które wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Innymi słowy chodzi o osoby wykonujące prace, która naraża je na uszczerbek na zdrowiu, lub której wykonywanie w określonym wieku byłoby niebezpieczne dla osoby pracującej i dla osób trzecich.

Zasady nabywania prawa do emerytury pomostowej reguluje ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.).
Na mocy tej ustawy o emeryturę pomostową mogą ubiegać się osoby, które:

- urodziły się po 31 grudnia 1948 r.;
- pracowały w szczególnych warunkach lub wykonywały pracę o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat (i są w stanie to udokumentować);
- skończyły 55 lat (kobiety) lub 60 lat (mężczyźni);
- ich okres składkowy i nieskładkowy wynosi co najmniej 20 lat (kobiety) i co najmniej 25 lat (mężczyźni);
- wykonywały prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 roku (regulowały to przepisy zawarte w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze) i wykonywały taką pracę również po 31 grudnia 2008 roku;
- rozwiązały umowę o pracę.




Wykaz prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze można znaleźć tutaj.

Ustawa wskazuje też osoby, które mogą ubiegać się o emeryturę pomostową na zasadach szczególnych. Są to osoby, które wykonywały pracę w powietrzu na statkach powietrznych (chodzi zarówno o personel pokładowy, jak i pilotów); pracownicy morskich portów handlowych oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów (chodzi w szczególności o osoby wykonujące prace fizyczne przy przeładunku w ładowniach statków oraz o operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych); osoby zatrudnione w hutnictwie; nurków; rybaków; osoby, które w czasie pracy miały kontakt z azbestem; maszynistów pojazdów trakcyjnych; członków zawodowych ekip ratownictwa górskiego oraz górników. Osoby nabywające prawo do emerytury pomostowej na zasadach szczególnych są uprawnione do skorzystania z pomostówki wcześniej (zazwyczaj w wieku 50 lub 55 lat). Kwestie te szczegółowo regulują art. 5-11 ustawy o emeryturach pomostowych.

Komu należy się emerytura pomostowa?

Kto, według ustawy wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze? Ustawodawca określił tę pierwszą kategorię zawodów jako prace „związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy (…), które stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku”. Innymi słowy chodzi o osoby wykonujące prace odbijające się na ich kondycji na tyle, że wykonywanie ich do momentu osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego (docelowo 67 lat) wiązałoby się z zagrożeniem dla zdrowia i życia zatrudnionego.

Z kolei prace o szczególnym charakterze to zajęcia, które „wymagają szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej (…) (a) możliwość (ich) należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się”. Tak więc prace o szczególnym charakterze w odróżnieniu od prac w szczególnych warunkach to te zawody, w których wraz z wiekiem osoba wykonująca je stwarza rosnące zagrożenie dla osób trzecich.

Szczegółowy wykaz zawodów o szczególnym charakterze i wykonywanych w szczególnych warunkach zawierają załączniki 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W jaki sposób nabyć prawo do emerytury pomostowej?

Osoba uprawniona do przejścia na emeryturę pomostową musi złożyć w tej sprawie wniosek bezpośrednio do organu rentowego (ZUS) lub za pośrednictwem płatnika składek (czyli np. pracodawcy, urzędu pracy). Wniosek można również przesłać pocztą lub złożyć w formie elektronicznej. Formularz wniosku o emeryturę pomostową można znaleźć na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Do wniosku o emeryturę pomostową należy dołączyć:

- zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienionej w dotychczasowych przepisach, jak również zaświadczenia potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w nowych wykazach prac;
- orzeczenie o niezdolności do wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli orzeczenie takie jest jednym z warunków przyznania emerytury pomostowej;
- dokumenty wymagane do ustalenia kapitału początkowego, o ile wnioskodawca nie ma ustalonego tego kapitału;
- dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy.


Jeśli wszystkie warunki formalne wymagane do przyznania emerytury pomostowej zostaną spełnione prawo do takiej emerytury nabywa się następnego dnia po rozwiązaniu ostatniego stosunku pracy, albo – jeśli osoba ubiegająca się o pomostówkę jest bezrobotna – następnego dnia po spełnieniu ostatniego z warunków wymaganych do przyznania emerytury pomostowej (np. dzień po ukończeniu przez taką osobę 60 lat). Jeśli jednak osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową pobiera zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, wówczas prawo do emerytury nabędzie dopiero dzień po zaprzestaniu pobierania zasiłku lub świadczenia.

Osoba, której przyznano emeryturę pomostową traci do niej prawo, jeżeli podejmie pracę zdefiniowaną przez ustawę o emeryturach pomostowych jako praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W przypadku podjęcia innej pracy prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu lub zmniejszeniu na zasadach przewidzianych dla świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (po przekroczeniu określonych limitów przychodu).

Dłuższe życie - niższa emerytura

Wysokość emerytury pomostowej różni się od wysokości świadczenia jakie przysługiwałoby ubezpieczonemu, gdyby przeszedł na emeryturę na warunkach ogólnych. Oblicza się ją dzieląc podstawę obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, określane na podstawie tablicy średniego dalszego trwania życia ogłaszanej corocznie przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim, w formie komunikatu. Obecnie, dla osoby, która skończyła 60 lat wartość średniego dalszego trwania życia wynosi 256,4 miesiąca. Wysokość emerytury pomostowej nie może być jednak niższa niż wysokość najniższej emerytury (obecnie 844,45 złotych).

Emerytura pomostowa jest waloryzowana na zasadach ogólnych.

Prawo do emerytury pomostowej z mocy prawa wygasa w momencie, gdy osoba ją pobierająca nabędzie prawo do pobierania emerytury przyznawanej na zasadach ogólnych.

Podstawa prawna:
Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.).