Każdy ma prawo wnieść odwołanie do sądu od niekorzystnej decyzji ZUS w sprawie ubezpieczeń społecznych

Osoba niezadowolona z decyzji ZUS ma prawo zakwestionować w sądzie zarówno odmowę przyznania świadczenia (na przykład renty czy emerytury), jak i ustaloną jego wysokość. Możliwe jest jednak wnioskowanie jedynie o zmianę decyzji Zakładu (w całości lub w części), ale nie o jej uchylenie.

Termin odwołania

Odwołanie musi zostać wniesione w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji przez ZUS. Jeżeli ten termin nie zostanie dotrzymany, odwołanie zostanie odrzucone, chyba że przekroczenie nie jest znaczne i nastąpiło bez winy odwołującego. Jeżeli jednak ZUS w ciągu dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku o świadczenie nie wydał żadnej decyzji, to po upływie tego czasu wniesienie odwołania jest możliwe w każdym terminie.

Odwołanie nie podlega opłatom sądowym.

Gdzie składać odwołanie

Odwołanie od decyzji ZUS - w formie pisemnej - należy wysłać pocztą lub złożyć osobiście w oddziale ZUS, który wydał niekorzystną decyzję. Zakład przekazuje je następnie wraz z dokumentami sprawy do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania odwołującego. W zależności od rodzaju sprawy jest to sąd rejonowy lub okręgowy.

Można również złożyć odwołanie ustne do protokołu sporządzonego przez placówkę Zakładu lub też wnieść je od razu do protokołu we właściwym sądzie, który w takim wypadku i tak najpierw przekazuje dokumenty do ZUS.

Od tych reguł jest jednak wyjątek - zażalenie w sprawie decyzji lekarza orzecznika składa się nie do sądu, ale do komisji lekarskiej ZUS.

Odwołanie - i co dalej?

Po złożeniu odwołania ZUS ma 30 dni na ponowne przeanalizowanie sprawy - może wtedy zmienić lub uchylić wydaną przez siebie decyzję.

Jeśli zmieniona decyzja zadowala składającego odwołanie, ZUS nie nadaje sprawie dalszego biegu. Zakład wydaje nową decyzję, w której uchyla poprzednią.

Natomiast w przypadku nieuwzględnienia odwołania (w całości lub w części) sprawa musi zostać przekazana do sądu wraz z uzasadnieniem w terminie 30 dni od otrzymania odwołania. Jeśli w ciągi 60 dni od dnia złożenia odwołania ZUS nie podejmie żadnych działań, można wnieść do sądu skargę na bezczynność Zakładu.

Jakie dane powinno zawierać odwołanie?

Odwołanie powinno spełniać ogólne wymogi pisma procesowego określone w Kodeksie postępowania cywilnego. Musi zawierać między innymi:

  • imię i nazwisko oraz oznaczenie miejsca zamieszkania osoby odwołującej się, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
  • zaskarżoną decyzję - z datą i numerem nadanym przez ZUS;
  • oznaczenie sądu, do którego jest skierowane;
  • oznaczenie rodzaju pisma i przedmiotu sporu;
  • wskazanie, czy skarżymy decyzję w całości czy w części;
  • wymienienie i uzasadnienie zarzutów;
  • podpis ubezpieczonego, jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika.

Sprawy związane z rentami i emeryturami rozpatrują okręgowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych. Natomiast odwołania dotyczące takich spraw, jak różnego rodzaju zasiłki (chorobowy, wyrównawczy, macierzyński, opiekuńczy, pogrzebowy i rodzinny) czy świadczenie rehabilitacyjne, świadczenia wypadkowe lub odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej, rozpatrują rejonowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych.

Po złożeniu odwołania sąd sprawdza najpierw pismo pod względem formalnym i - jeżeli występują jakieś błędy lub braki - wzywa stronę do jego poprawienia lub uzupełnienia.

Postępowanie kończy się wydaniem wyroku. Sąd może:

  • oddalić odwołanie, jeśli nie ma podstaw do jego uwzględnienia,
  • uwzględnić odwołanie i zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub w części.

Od niekorzystnego wyroku przysługuje apelacja do sądu wyższej instancji (sąd okręgowy lub sąd apelacyjny), a potem kasacja.

Kiedy nie można wnieść odwołania

Są jednak przypadki, kiedy nie można wnieść odwołania od decyzji ZUS. Nie przysługuje ono:

  • od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku;
  • od decyzji odmawiającej przyznania świadczenia w drodze wyjątku.

Prezes ZUS może wyjątkowo przyznać ubezpieczonemu oraz pozostałym członkom rodziny emeryturę, rentę czy inne świadczenie nawet wtedy, gdy nie spełniają ustawowych warunków do ich otrzymywania. W takim wypadku osoba niezadowolona z decyzji może jedynie wnieść wniosek do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy - i ma na to 14 dni. Jeżeli ostateczna decyzja prezesa ZUS jest niezadowalająca dla odwołującego się, pozostaje mu skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę taką składa się za pośrednictwem prezesa ZUS w ciągu 30 dni od daty doręczenia decyzji. Od wyroku WSA przysługuje jeszcze skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.