Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu zbiorowego dotyczącego warunków pracy, płacy lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych. Na gruncie ustawy można wyróżnić strajk ostrzegawczy, strajk solidarnościowy oraz tzw. strajk generalny.

Arkadiusz Sobczyk radca prawny Kancelaria Prawna Sobczyk i Współpracownicy w Krakowie Pojęcie strajku uregulowane jest w art. 17 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. nr 55, poz. 236). Prawo do strajku generalnego przysługuje pracownikom w zakresie ustawowo wyznaczonym. Oznacza to, że zgodnie z art. 19 ww. ustawy prawa do strajku nie mają pracownicy zatrudnieni w organach władzy państwowej, administracji rządowej i samorządowej, sądach oraz prokuraturze. Ponadto organizacja strajku niedopuszczalna jest w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, w jednostkach Policji i Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Służby Więziennej, Straży Granicznej, Służby Celnej oraz jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej. W akcji strajkowej nie mogą również wziąć udziału pracownicy zatrudnieni u każdego pracodawcy na stanowiskach pracy, urządzeniach i instalacjach, na których zaniechanie pracy zagraża życiu i zdrowiu ludzkiemu lub bezpieczeństwu państwa. Strajk jest środkiem ostatecznym i nie może być ogłoszony bez wyczerpania możliwości pokojowego rozwiązania sporu. Tym samym do uznania strajku za legalny konieczne jest poprzedzenie go obligatoryjnymi etapami rozstrzygania sporów, tzn. rokowaniami i mediacją. Od wskazanej zasady ustawa przewiduje jednak dwa wyjątki. Po pierwsze, strajk może być zorganizowany w każdym czasie, jeżeli bezprawne działanie pracodawcy uniemożliwiło przeprowadzenie rokowań lub mediacji. Po drugie, podobne konsekwencje mogą powstać w wypadku, gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącym spór działaczem związkowym. Ogłoszenie strajku przez zakładową organizację związkową może nastąpić co najmniej na 5 dni przed rozpoczęciem strajku, po przeprowadzeniu głosowania wśród pracowników, jeżeli w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50 proc. pracowników zakładu i większość z nich opowiedziała się za strajkiem. Udział w strajku jest dobrowolny i nie stanowi on naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Ponadto okres zaprzestania pracy w wyniku akcji strajkowej wlicza się do okresu zatrudnienia pracownika w zakładzie pracy, pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Inne nieco od strajku generalnego przesłanki organizacji powinien spełnić strajk ostrzegawczy przewidziany w art. 12 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Warunkiem jego przeprowadzenia jest uzasadniona ocena, że postępowanie mediacyjne nie doprowadzi do rozwiązania sporu przed upływem terminu określonego w zgłoszeniu sporu zbiorowego lub też przed upływem nowego terminu wyznaczonego przez związki na wniosek mediatora. Strajk ostrzegawczy może zostać zorganizowany wyłącznie jednorazowo i na czas nie dłuższy niż 2 godziny. Ostatnim rodzajem strajku, przewidzianym w ustawie o rozstrzyganiu sporów zbiorowych jest strajk solidarnościowy. Może on zostać przeprowadzony w obronie praw i interesów pracowników, którzy nie mają prawa do strajku. W takim przypadku związek zawodowy działający w innym zakładzie pracy może zorganizować strajk na czas nie dłuższy niż połowa dnia roboczego.