Generalnie urlop wypoczynkowy powinien być udzielony w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Od tej zasady kodeks pracy przewiduje jednak wyjątek.

prof. Jerzy Wratny Uniwersytet Rzeszowski Zgodnie z wymogiem urlopu corocznego (art. 152 par. 1 kodeksu pracy) urlop wypoczynkowy powinien być udzielony w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo (art. 161 kodeksu pracy). Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość udzielenia urlopu do końca pierwszego kwartału, a więc do 31 marca następnego roku kalendarzowego (art. 168 kodeksu pracy). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 29 marca 2001r. (I PKN 336/00), z dniem 1 kwietnia następnego roku kalendarzowego roszczenie o urlop wypoczynkowy staje się wymagalne. Dotyczy to wszystkich przypadków niewykorzystania urlopów wypoczynkowych zgodnie z planem urlopów lub zgodnie z indywidualnymi ustaleniami między pracownikiem a pracodawcą, a więc w razie przesunięcia terminu urlopu, niemożności wykorzystania części urlopu, odwołania pracownika z urlopu i innych. Jednakże niewykorzystanie w danym roku kalendarzowym czterech dni urlopu udzielanych pracownikowi na żądanie nie powoduje przejścia prawa do niewykorzystanych dni na rok następny w przypadku powstania zaległości urlopowych. Przyjmuje się, iż warunek udzielenia urlopu wypoczynkowego do końca pierwszego kwartału roku następnego jest spełniony, jeżeli pracownik rozpoczął wykorzystywanie urlopu przed upływem 31 marca tego roku, na przykład urlop wypoczynkowy zaległy za 2006 rok zacznie wykorzystywać 15 marca 2007 r. (wówczas koniec urlopu przypadnie już po upływie pierwszego kwartału). Udzielenie pracownikowi zaległego urlopu do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego stanowi obowiązek pracodawcy. Należy go rozumieć w ten sposób, że pracodawca uzgadniając z pracownikiem termin wykorzystania urlopu wypoczynkowego, powinien brać pod uwagę datę 31 marca następnego roku jako datę graniczną. Inaczej mówiąc, pracownik nie może się od pracodawcy domagać ustalenia terminu, o którym mowa, w okresie późniejszym. Jeżeli jednak pracodawca na wniosek pracownika określi termin początkowy wykorzystania zaległego urlopu po dniu 31 marca, to nie będzie to, moim zdaniem, stanowiło przesłanki odpowiedzialności pracodawcy (lub osoby działającej w jego imieniu) z tytułu wykroczenia przeciwko prawom pracownika polegającego na nieudzieleniu przysługującego urlopu wypoczynkowego (art. 282 par. 1 pkt 2). Ustalenie terminu wykorzystania zaległego urlopu powinno mieć miejsce w ramach planu urlopów wypoczynkowych lub na drodze indywidualnego uzgodnienia z poszczególnymi pracownikami (art. 163 kodeksu pracy). Do ustalonego terminu mogą znaleźć zastosowanie przepisy mówiące o przesunięciu terminu urlopu z przyczyn leżących po stronie pracownika, niemożności rozpoczęcia urlopu przez pracownika z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, niewykorzystaniu części urlopu z powodu przeszkód po stronie pracownika, odwołaniu pracownika z urlopu. Z tych powodów obowiązek pracodawcy z art. 158 kodeksu pracy należy traktować jako względny. Jeżeli jednak okoliczności te nie zachodzą, to pracownik ma obowiązek wykorzystania zaległego urlopu w zaplanowanym terminie. Taki sam obowiązek dotyczy zresztą również bieżącego urlopu wypoczynkowego. Niewykorzystanie w pierwszym kwartale następnego roku urlopu przeniesionego z roku poprzedniego nie powoduje utraty prawa do tego urlopu, dopóki nie nastąpi przedawnienie roszczenia urlopowego. W takiej sytuacji należy ustalić nowy termin udzielenia zaległego urlopu.