Stronami przed sądem pracy są pracownik i pracodawca. Należy jednak zaznaczyć, że przepisy procesowe inaczej - szerzej, aniżeli przepisy kodeksu pracy, określają pojęcie pracownika.
W myśl art. 476 par. 5 k.p.c. przez pojęcie pracownik rozumie się nie tylko osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania, wyboru, spółdzielczej umowy o pracę, ale również:
- członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, osobę świadczącą pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą oraz członków rodziny i spadkobierców pracownika, członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej i osoby świadczącej pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, a także inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia z zakresu prawa,
- osobę dochodzącą od zakładu pracy odszkodowania lub ustalenia uprawnień do świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W procedurze cywilnej funkcjonuje pojęcie zdolność sądowa. Jest to zdolność do występowania w sprawie sądowej w charakterze strony. Co do zasady posiadają ją osoby fizyczne oraz prawne. Zdolność sądową mają także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej (art. 64 k.p.c.).
Po to, aby samodzielnie działać w procesie, strona musi mieć zdolność do czynności procesowych. Przyznana jest ona osobom fizycznym mającym pełną zdolność do czynności prawnych (osoby pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione). Osoby fizyczne ograniczone w zdolności do czynności prawnych (małoletni, którzy ukończyli 13 lat, osoby ubezwłasnowolnione częściowo) mają zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, które mogą wykonywać samodzielnie. Czynności procesowe w sprawach dotyczących stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego mogą dokonywać również pracownicy młodociani. Zgodnie bowiem z art. 22 par. 3 k.p. osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego nawiązać stosunek pracy oraz dokonywać czynności prawnych, które dotyczą tego stosunku. Jednakże gdy stosunek pracy sprzeciwia się dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy za zezwoleniem sądu opiekuńczego może stosunek pracy rozwiązać.
Do najważniejszych uprawnień procesowych pracownika jako strony postępowania należy możliwość uczestniczenia w jawnych posiedzeniach sądu, zgłaszania wniosków dowodowych, zaskarżania orzeczeń sądowych. Jednak oprócz uprawnień, strona w toku procesu ma także określone obowiązki, polegające choćby na wykonywaniu zarządzeń sędziego przewodniczącego. Jeżeli bowiem strona bez usprawiedliwionych powodów nie wykona w toku postępowania postanowień lub zarządzeń, sąd może skazać ją na grzywnę według przepisów o karach za niestawiennictwo świadka i odmówić przyznania kosztów lub zastosować jeden z tych środków, nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu (por. art. 475 k.p.c.).
Pracownik powinien pamiętać o tym, że przepisy proceduralne nakładają na stronę obowiązek zawiadamiania sądu o zmianie miejsca zamieszkania. Można tego dokonać w dowolnej formie, np. w piśmie skierowanym do sądu albo przez oświadczenie złożone do protokołu na rozprawie w sądzie. Obowiązek ten istnieje niezależnie od tego, czy strona ma pełnomocników. W razie zaniedbania wykonania tego obowiązku pisma skierowane do strony pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. Skutek ten występuje wtedy, gdy strona została o obowiązku tym powiadomiona przy dokonaniu pierwszego doręczenia. Obowiązek zawiadamiania sądu o każdej zmianie miejsca zamieszkania istnieje przez całe postępowanie, aż do jego prawomocnego zakończenia.
ANDRZEJ MAREK
sędzia Sądu Okręgowego w Legnicy
