Rzecznik praw obywatelskich (RPO) chce tak doprecyzować przepisy, aby jednoznacznie wskazywały, że najbliżsi krewni nie muszą ponosić kosztów pobytu w placówce całodobowej opieki członka rodziny, jeżeli wcześniej nie wywiązywał się on ze swoich obowiązków małżeńskich lub rodzicielskich.
Profesor Irena Lipowicz po raz kolejny wystąpiła w tej sprawie do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (pismo nr III.70.65.58.2014.LN). Wskazuje, że zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.) w sytuacji gdy osoba umieszczana w domu pomocy społecznej (DPS) nie jest w stanie sama pokryć całkowitych kosztów pobytu, obowiązek ich współfinansowania spoczywa na małżonku, zstępnych, wstępnych, a dopiero na końcu na gminie. Krewni ci nie mogą uchylić się od wnoszenia opłaty nawet w sytuacji, gdy np. kierowany do DPS rodzic stosował wobec zobowiązywanego teraz do płacenia dziecka przemoc, był pozbawiony władzy rodzicielskiej lub dawno je opuścił.
– Przepisy nie pozwalają nam odstąpić od ustalenia opłaty z takich powodów, nie możemy też badać, jak wcześniej wyglądały relacje w danej rodzinie – wskazuje Jarosław Borowski, dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Giżycku.
Zdaniem RPO w regulacji zasad ponoszenia kosztów pobytu w DPS brakuje określenia, że małżonek, zstępni oraz wstępni powinni ponosić opłatę, gdy są obciążeni obowiązkiem alimentacyjnym. Obecne przepisy w tym zakresie odwołują się tylko do instytucji małżeństwa oraz stosunków pokrewieństwa. Tymczasem zaproponowane rozwiązanie pozwoliłoby na zastosowanie art. 1441 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 788 z późn. zm.). Przepis ten pozwala na uchylenie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie jego ustalenia jest sprzeczne z zasadami życia społecznego.
Rzecznik podkreśla, że przepis ten chroni uzasadniony interes zobowiązanego i środki jego utrzymania przed niesłusznym żądaniem. Jej zdaniem powinien mieć też zastosowanie w przypadku opłacania pobytu w domu pomocy społecznej. RPO zwraca uwagę, że problemu tego nie rozwiązuje wskazywany przez resort pracy w odpowiedzi na wcześniejsze jej wystąpienie w tej sprawie art. 64 ustawy o pomocy społecznej, który wymienia przesłanki zwalniające członka rodziny od płacenia.
Małżonkowie, wstępni oraz zstępni są zwolnieni z konieczności wnoszenia opłaty, gdy ich dochody nie przekraczają kwoty stanowiącej 300 proc. kryterium obowiązującego w pomocy społecznej