Pracownik jest zatrudniony jako kierownik w dużej firmie z czteroosobowym zarządem. W jego dziale pracuje razem z nim sześciu pracowników. Coraz częściej zdarza się, że musi pracować w godzinach nadliczbowych, czasem nawet w weekendy, co jest dla niego coraz bardziej uciążliwe. Czy przysługuje mu wynagrodzenie za godziny nadliczbowe?

Pracownikom zarządzającym zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych nie przysługuje, co do zasady, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych, zgodnie z art. 1514 par. 2 k.p. przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto, jeśli nie otrzymali dnia wolnego od pracy.
Sytuacja kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych różni się od sytuacji zwykłych pracowników. Ci ostatni mają prawo do wyboru pomiędzy dniem wolnym oraz dodatkowym wynagrodzeniem, kierownicy takiego wyboru nie mają. To pracodawca decyduje, czy kierownik dostanie dzień wolny, czy też zostanie mu wypłacone wynagrodzenie dodatkowe.
Definicja pracowników zarządzających została określona w art. 128 par. 2 pkt 2 k.p. Przepis ten stanowi, że są to osoby kierujące jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi. Przez osoby wchodzące w skład kolegialnego organu zarządzającego należy rozumieć członków zarządu. W praktyce mogą natomiast wystąpić wątpliwości, które stanowiska pracy można traktować jako stanowiska kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych.
W kontekście orzecznictwa Sądu Najwyższego warto zapamiętać, że dla uznania danego stanowiska za stanowisko kierownika wyodrębnionej jednostki nie wystarczy zapis w umowie o zajmowaniu stanowiska kierownika lub menedżera projektu. Pracownik kierujący wyodrębnioną komórką w strukturze organizacyjnej zakładu pracy nie zajmuje stanowiska kierowniczego w rozumieniu kodeksu pracy wtedy, gdy kieruje zespołem pracowników przy jednoczesnym wykonywaniu pracy na równi z członkami kierowanego zespołu (por. wyrok SN z 13 stycznia 2005 r., II PK 114/04, OSNP 2005/16/245). Wtedy będzie przysługiwało mu wynagrodzenie z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych, mimo iż jest kierownikiem.
W pewnych sytuacjach może jednak dojść do tego, że osoby na prawdziwych stanowiskach kierowniczych otrzymają wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Będzie to możliwe, gdy wskutek niezależnej od nich wadliwej organizacji pracy zmuszone będą do systematycznego przekraczania obowiązujących norm czasu pracy (por. wyrok SN z 8 czerwca 2004 r., III PK 22/04, OSNP 2005/5/65).
Sąd Najwyższy (w przywołanym wyżej wyroku) uznał, że wprawdzie wypełnianie obowiązków pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowniczym wymaga wykonywania pracy niejednokrotnie ponad ustawowe normy czasu pracy, to pracodawca nie jest uprawniony do stałego obarczania takiego pracownika pracą w ponadnormatywnym wymiarze. Odmienny pogląd prowadziłby do tego, że kierownicy pracując stale znacznie dłużej, byliby zobowiązani do pracy bez dodatkowego wynagrodzenia tylko dlatego, że zostali zaszeregowani do grupy osób zajmujących stanowiska kierownicze.
Z uwagi na powyższe, jeżeli pracownik pełni funkcję kierowniczą i jego praca różni się od pracy jego podwładnych, tzn. kieruje on podległymi sobie pracownikami, to przysługuje mu wynagrodzenie za nadgodziny wynikające z pracy w niedzielę i święta wtedy, gdy nie otrzymał z tego tytułu dni wolnych od pracy. Za soboty i inne dni tygodnia wspomniane uprawnienie nie przysługuje, chyba że pracownik wykaże, że nadgodziny występują systematycznie na skutek wadliwej organizacji pracy przez pracodawcę.
ALEKSANDRA MINKOWICZ-FLANEK
szef Zespołu Prawa Pracy w kancelarii SALANS
PODSTAWA PRAWNA
■ Art. 1514 par. 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz 94 z późn. zm.).