Opiekunowie będą mogli po wyroku Trybunału Konstytucyjnego ponownie uzyskać wsparcie, ale dopiero po nowelizacji przepisów. Do tego czasu mogą składać wnioski o zasiłki z pomocy społecznej

Czy świadczenia zostaną przywrócone

Czytelniczka, która otrzymywała od kwietnia 2011 r. świadczenie pielęgnacyjne na niepełnosprawną matkę, straciła do niego prawo od 1 lipca ubiegłego roku. Słyszała, że Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok stwierdzający, że odebranie jej pomocy było bezprawne. Czy dzięki temu odzyska prawo do świadczenia pielęgnacyjnego?
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zaskarżone przez rzecznika praw obywatelskich przepisy ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1548) były niezgodnie z konstytucją. Przewidywały one wygaśnięcie z mocy prawa od 1 lipca ubiegłego roku wszystkich decyzji dotyczących przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, które zostały wydane do 31 grudnia 2012 r. Aby osoby te mogły kontynuować otrzymywanie pomocy, musiały ponownie złożyć wniosek o świadczenie pielęgnacyjne, przy czym jego uzyskanie zostało uzależnione od restrykcyjniejszych niż do tej pory zasad, lub o specjalny zasiłek opiekuńczy. Ten drugi okazał się równie trudny do uzyskania. Sędziowie uznali, że odebranie opiekunom wsparcia naruszyło konstytucyjne zasady ochrony praw nabytych oraz zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Podstawa prawna
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 27/13) z 5 grudnia 2013 r. (Dz.U. poz. 1557).

Czy po wyroku można się domagać zaległych pieniędzy

Pani Barbara od ponad pół roku nie otrzymuje świadczenia pielęgnacyjnego. Po tym jak TK orzekł, że zabranie świadczeń opiekunom naruszyło ustawę zasadniczą, postanowiła złożyć wniosek o wypłacenie jej zaległej pomocy. Czy może w ten sposób odzyskać należne jej wsparcie?
Wyrok TK nie daje podstaw do dochodzenia roszczeń z tytułu niewypłacanych od 1 lipca 2013 r. świadczeń. Jest to związane z tym, że wspomniany art. 11 ust. 1 i 3 ustawy nowelizującej zawierał przepisy przejściowe, które przewidywały wygaśnięcie prawa do wsparcia z mocy ustawy. Opiekun nie otrzymał w związku z tym zdarzeniem żadnej decyzji, a jedynie pisemną informację z gminy, że po 30 czerwca ubiegłego roku świadczenia nie będą mu już wypłacane i może się starać o pomoc, ale już na obowiązujących w tym momencie nowych zasadach jej uzyskania. To oznacza, że w takiej sytuacji nie jest możliwe złożenie wniosku w trybie art. 145a ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267). Zgodnie z nim osoba może żądać wznowienia postępowania, gdy TK orzekł o niezgodności z konstytucją ustawy, na podstawie której została wydana decyzja. Ma na to czas w ciągu miesiąca od wejścia w życie orzeczenia. Natomiast do przywrócenia opiekunom świadczeń konieczna jest kolejna nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych, do której uchwalenia został Sejm zobowiązany w uzasadnieniu do wyroku.
Podstawa prawna
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 27/13) z 5 grudnia 2013 r. (Dz.U. poz. 1557).

Czy można otrzymać zasiłek z pomocy społecznej

Czytelniczka, której gmina po utracie świadczenia pielęgnacyjnego nie przyznała specjalnego zasiłku opiekuńczego, nie otrzymuje żadnych pieniędzy, a cały czas zajmuje się dwojgiem niepełnosprawnych rodziców. Czy może liczyć na inne wsparcie, np. z pomocy społecznej?
W oczekiwaniu na zmianę przepisów opiekunowie mogą się ubiegać o świadczenia z pomocy społecznej, w tym m.in. zasiłek celowy, który może być przyznany na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej. Jego uzyskanie jest jednak uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, które wynosi 456 zł miesięcznie na osobę w rodzinie. Ponadto jest to wsparcie fakultatywne, co oznacza, że gmina może, ale nie musi go przyznawać, a każdy wniosek złożony przez opiekuna będzie podlegał indywidualnej ocenie. Również kwestia wysokości zasiłku nie jest określona i zależy od możliwości finansowych samorządu. Gmina nie ma też obowiązku przy przyznawaniu pomocy traktować w sposób uprzywilejowany osób, które utraciły świadczenie pielęgnacyjne, ponieważ w tym względzie zastosowanie mają przesłanki wynikające z przepisów o pomocy społecznej, a te są takie same dla wszystkich składających wnioski.
Podstawa prawna
Art. 39 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.).

Czy termin przywrócenia wsparcia jest określony

Ośrodek pomocy społecznej poinformował osobę, która znalazła się w grupie opiekunów pozbawionych świadczenia pielęgnacyjnego, że do jego odzyskania niezbędna jest nowelizacja przepisów. Czy TK ogłaszając wyrok, wskazał, od kiedy powinno to nastąpić?
Sędziowie zobowiązując Sejm do zmiany przepisów, nie określili konkretnego terminu, od którego ma nastąpić przywrócenie świadczeń. W uzasadnieniu do wyroku podkreślili jedynie, że powinno to nastąpić bez zbędnej zwłoki. Przygotowaniem projektu nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych zajął się już specjalny zespół działający przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, a w którego skład wchodzą też przedstawiciele Rządowego Centrum Legislacji oraz Ministerstwa Finansów. Nie jest jednak jeszcze znany termin, w którym przedstawione zostaną wyniki ich pracy, ani data, od której opiekunowie będą mogli znowu się ubiegać o pomoc.
Podstawa prawna
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego (K 27/13) z 5 grudnia 2013 r. (Dz.U. poz. 1557).

Czy gmina opłaci składki za opiekuna

Czytelnik, który stracił prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, nie ma też opłacanych składek na ubezpieczenia społeczne. Czy może się zgłosić do ośrodka pomocy społecznej o ich finansowanie?
Za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej opłaca składkę na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty kryterium dochodowego. Dodatkowo, aby było to możliwe, dochód w przeliczeniu na jednego członka rodziny nie może być wyższy niż 150 proc. tego progu.
Podstawa prawna
Art. 42 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.).

Czy będzie wsparcie przy wyższych dochodach

Pani Katarzyna zajmuje się niepełnosprawną siostrą. Po tym jak przestało jej przysługiwać świadczenie pielęgnacyjne, ubiegała się w ośrodku pomocy społecznej o zasiłek celowy, ale go nie uzyskała ze względu na wysokość dochodów przypadających na jednego członka jej rodziny. Czy mimo to ze względu na to, że znajduje się w trudnej sytuacji, może otrzymać pomoc?
W szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy dochody osoby lub rodziny przewyższają ustawowy próg, opiekun może mieć przyznany specjalny zasiłek celowy. Jego wypłata nie ma jednak charakteru obligatoryjnego i mają do niego zastosowanie podobne zasady jak przy zwykłym zasiłku celowym. Taki opiekun może też otrzymać zasiłek okresowy, celowy lub pomoc rzeczową, ale pod warunkiem ich zwrotu w całości lub części.
Podstawa prawna
Art. 41 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.).

Czy gmina przyzna wsparcie opiekunowi

Pan Przemysław stracił świadczenie pielęgnacyjne wypłacane mu z powodu opieki nad niepełnosprawną żoną. Czy po wyroku TK może złożyć wniosek o ponowne przyznanie mu pomocy?
Orzeczenie TK nie pozwala uzyskać ani zaległych świadczeń, ani nie umożliwia ich bieżącego otrzymywania. RPO zaskarżył tylko przepisy przejściowe, a nie obowiązujące od 1 stycznia 2013 r. nowe przesłanki regulujące uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego. Podobnie przedmiotem rozstrzygnięcia nie były zasady uzyskania specjalnego zasiłku opiekuńczego. To oznacza, że aby otrzymywać pierwszą z tych form pomocy dalej, trzeba potwierdzić, że niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała przed ukończeniem przez nią 18 lat lub 25 lat, gdyby uszczerbek na zdrowiu powstał w trakcie nauki. Jeżeli więc opiekun złoży wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, a nie będzie spełniać tego warunku, to dopóki nie zmienią się przepisy, otrzyma decyzję odmowną.
Podstawa prawna
Art. 17 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456).

Czy można otrzymać zasiłek po odwołaniu

Gmina odmówiła opiekunowi, który po utracie świadczenia pielęgnacyjnego ubiegał się o specjalny zasiłek opiekuńczy, przyznania tej drugiej formy wsparcia. Powodem tego był brak możliwości wykazania, że zainteresowany zrezygnował z pracy w związku z koniecznością zajęcia się niepełnosprawnym krewnym. Czy decyzja może zostać zmieniona, jeżeli się od niej odwoła?
W związku z tym, że wielu opiekunów nie jest w stanie spełnić warunku wiążącego utratę zatrudnienia z objęciem opieką członka rodziny, który doznał uszczerbku na zdrowiu, nie otrzymują oni specjalnego zasiłku opiekuńczego. W jego przypadku nie wystarczy bowiem, że osoba nie podejmowała zatrudnienia, musiała z niego zrezygnować. Taka sytuacja dotyczy też opiekunów, którzy otrzymywali świadczenie pielęgnacyjne, a stracili je w wyniku zmiany przepisów i złożyli wniosek o specjalny zasiłek. Część organów odwoławczych rozpatrując skargi zgłaszane przez osoby, którym odmówiono tej drugiej z form pomocy, dokonuje jednak takiej interpretacji przepisów, która pozwala na jej przyznanie, np. bezrobotnym albo osobom niemogącym ze względu na upływ czasu udowodnić bezpośredniego związku czasowego między rezygnacją z pracy a rozpoczęciem opieki nad niepełnosprawnym krewnym. Takie stanowisko zajął np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim (sygn. akt II SA/Go 681/13) oraz w Łodzi (II SA/Łd 599/13).
Podstawa prawna
Art. 16a ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1456).