Pan Robert ma zaległości w opłacaniu własnych składek w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. – Słyszałem, że ZUS może zrezygnować z ich dochodzenia, ale nie wiem, jakie warunki muszę spełnić. Czy są szanse, że nie będę musiał spłacać zadłużenia, jeśli moja sytuacja finansowa jest zła? – pyta czytelnik.

W szczególnych sytuacjach osoba prowadząca działalność i mająca z tego tytułu zadłużenie z powodu nieopłacenia własnych składek, może liczyć na ich umorzenie. Jest to jednak rozwiązanie o wyjątkowym charakterze – do umorzenia może dojść tylko wtedy, gdy możliwe jest stwierdzenie całkowitej nieściągalności należności publicznych lub ze względu na ważny interes osoby zadłużonej.

O całkowitej nieściągalności można mówić wówczas, gdy dłużnik zmarł i nie zostawił po sobie żadnego majątku lub zostawił przedmioty codziennego użytku, których łączna wartość nie przekracza trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest spadkobierców oraz gdy nie ma możliwości przeniesienia długu na osoby trzecie. Z całkowitą nieściągalnością mamy do czynienia także wtedy, gdy przedsiębiorca zaprzestał prowadzenia działalności i jednocześnie nie ma majątku, z którego można wyegzekwować należności, małżonka ani następców prawnych. Na umorzenie składek mogą liczyć również ci, u których urząd skarbowy bądź komornik sądowy stwierdzili brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję, lub jest oczywiste, że nawet w przypadku egzekucji nie będzie możliwe uzyskanie kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

O umorzenie należności w tym trybie mogą się starać zarówno obecni, jak i byli płatnicy składek oraz małżonkowie odpowiadający z majątku wspólnego za zadłużenie współmałżonka.

Druga przesłanka dopuszczająca umorzenie zaległości – ważny interes osoby zadłużonej – to wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają spłatę zadłużenia, zwłaszcza ubóstwa, które zagraża dalszej egzystencji (niespełnienie minimum socjalnego), lub też sytuacji, w której po spłacie zaległych należności dłużnik nie będzie dysponował środkami finansowymi zapewniającymi mu zaspokojenie podstawowych funkcji życiowych. Uznaje się również, że spłata zaległych składek nie jest możliwa z powodu ciężkiej choroby dłużnika bądź choroby uniemożliwiającej samodzielną egzystencję członka jego rodziny, nad którym sprawuje opiekę, a także zdarzenia losowe i klęski żywiołowe.

O umorzenie z uwagi na ważny interes osoby zobowiązanej mogą się ubiegać zarówno przedsiębiorcy nadal prowadzący działalność gospodarczą, jak i ci, którzy zaprzestali jej prowadzenia, ale wciąż spoczywa na nich obowiązek uregulowania zaległych zobowiązań.

Taką możliwość mają również następcy prawni i osoby trzecie, którym ZUS wydał decyzję o zakresie odpowiedzialności za zobowiązanie płatnika z tytułu składek.

Ubiegając się o umorzenie należności, trzeba złożyć wniosek do ZUS (do pobrania ze strony www.zus.pl). Ważne, by był on bardzo dokładnie umotywowany, powinien wskazywać, że zastosowanie takiego rozwiązania jest uzasadnione szczególnymi okolicznościami, z powodu których nie jest się w stanie spłacić zaległości. We wniosku należy wskazać okres zadłużenia, kwotę oraz powody, dla których zaprzestano płacenia składek. Trzeba też udokumentować brak możliwości choćby częściowego uregulowania należności i dołączyć zaświadczenia obrazujące sytuację finansową. Przedsiębiorcy wciąż prowadzący działalność muszą również dołączyć dokumenty dotyczące pomocy publicznej, a ci, którzy ubiegają się o umorzenie ze względu na chorobę swoją lub członka rodziny, którym się opiekują – dowody potwierdzające zły stan zdrowia.

Podstawa prawna

Art. 28, art. 30 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Art. 13, art. 361 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2012r. poz. 1112 z późn. zm.).

Art. 17 ustawy z 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2002 r. nr 241, poz. 2074 ze zm.).

Rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2003 r. nr 141, poz. 1365).

PORADA EKSPERTA

Radosław Milczarski, Biuro Prasowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Osoba zalegająca ze spłatą należności z tytułu składek w związku z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej, może złożyć wniosek o ich umorzenie. Za okres do 31 grudnia 1998 r. umorzeniu mogą podlegać należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. należności z tytułu składek ubezpieczonych będących zarazem płatnikami, czyli osób opłacających składki na własne ubezpieczenie, w tym na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i na Fundusz Pracy. Za zatrudnionych pracowników umorzeniu mogą podlegać należności z tytułu składek na ubezpieczenie wypadkowe, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych w części finansowanych przez płatnika.

Jeśli dłużnik nie zgadza się z decyzją ZUS w jego sprawie, może wystąpić z wnioskiem o ponowne jej rozpatrzenie w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Odwołanie winno zawierać szczegółowe uzasadnienie, argumenty, które nie zostały uwzględnione przy rozpatrywaniu wniosku, a także powołanie się na nowe okoliczności. Organem odwoławczym jest prezes ZUS, a środkiem odwoławczym – wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, który rozpatruje dyrektor oddziału działający z upoważnienia i w imieniu prezesa zakładu.

Na decyzję wydaną w związku z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy dłużnik może – zgodnie z art. 52 i 53 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz. 1270 ze zm.) – w terminie 30 dni od dnia jej doręczenia wnieść skargę za pośrednictwem oddziału ZUS do wojewódzkiego sądu administracyjnego, na którego obszarze strona skarżąca zamieszkuje lub ma siedzibę. Terenowa jednostka organizacyjna Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przekazuje skargę do sądu wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na nią w terminie 30 dni od dnia wniesienia skargi, zgodnie z art. 54 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.