Przedsiębiorca może wystąpić o odroczenie terminu płatności, rozłożenie ich na raty lub umorzenie. Od dnia złożenia wniosku nie są naliczane odsetki od zadłużenia. Firma może liczyć na pomoc ZUS również, gdy jej zaległości składkowe powstały w wyniku klęski żywiołowej.
Typowe dokumenty wymagane od określonych wnioskodawców / DGP
Prowadzenie przedsiębiorstwa niesie ze sobą ryzyko finansowe i wymaga odpowiedzialności. Jednak gdy przedsiębiorca ma kłopoty z opłacaniem składek, może liczyć na wsparcie ZUS. Dzięki niemu zyskuje możliwość spłaty zadłużenia w dłuższym okresie.

Bez odsetek

Od następnego dnia, po tym jak przedsiębiorca złoży wniosek o udzielenie ulgi, ZUS nie będzie naliczał odsetek, a jedynie opłatę prolongacyjną stanowiącą 50 proc. stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy. Kolejną korzyścią płynącą z takiego rozwiązania jest niewdrażanie przez ZUS postępowania egzekucyjnego, a jeśli zostało ono już wszczęte, to zostanie zawieszone po podpisaniu umowy o rozłożeniu zadłużenia na raty.
W wyjątkowych sytuacjach istnieje również możliwość umorzenia należności z tytułu składek. Z uwagi na obowiązujące przepisy może to nastąpić tylko w przypadku stwierdzenia całkowitej nieściągalności lub ze względu na ważny interes osoby zobowiązanej. Ten drugi przypadek dotyczy wyłącznie należności za osoby opłacające składki na własne ubezpieczenia. Ustawodawca w art. 28 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych określił, kiedy zachodzi całkowita nieściągalność. Dzieje się tak, gdy:
● dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie,
● sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w prawie upadłościowym,
● nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku: majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów podatkowych,
● nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym,
● wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym,
● naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję,
● jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Ważny interes

W rozporządzeniu ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 2003 r. nr 141, poz. 1365) ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek został zdefiniowany jako wystąpienie okoliczności, które uniemożliwiają spłatę zadłużenia, a w szczególności:
● ubóstwo zobowiązanego, zagrażające jego dalszej egzystencji, wynikające z niezapewnienia minimum socjalnego, oraz sytuacja gdy po uiszczeniu należności z tytułu składek zainteresowany nie będzie dysponował środkami finansowymi pozwalającymi na zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych,
● zdarzenia losowe i klęski żywiołowe,
● choroba zobowiązanego lub członków jego najbliższej rodziny (np. małżonka, dzieci, rodziców), nad którymi zobowiązany do spłaty należności sprawuje bezpośrednią opiekę – uniemożliwiająca pozyskiwanie dochodów niezbędnych do podjęcia spłaty zadłużenia.
Rozstrzygnięcie, czy w konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za umorzeniem należności, jest uzależnione od udowodnienia przez zobowiązanego, że ze względu na jego sytuację materialną i rodzinną uregulowanie zaległości spowodowałoby zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny.

Rodzaj wsparcia

Pracodawca, który ma problemy finansowe, musi liczyć się z tym, że udzielana ulga czy też umorzenie mogą stanowić pomoc publiczną. Za taką uznaje się pomoc, która spełnia jednocześnie cztery warunki:
● udzielana jest ze środków publicznych (np. przez ZUS, urząd skarbowy, urząd gminy),
● stanowi korzyść ekonomiczną dla przedsiębiorcy, ponieważ jest udzielana na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku (np. koszty obsługi układu ratalnego są niższe niż koszty kredytu udzielanego przez bank),
● ma charakter selektywny (nie otrzymują jej wszyscy przedsiębiorcy),
● zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji oraz wpływa negatywnie na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE.
ZUS udziela trzech rodzajów pomocy publicznej:
● de minimis,
● na restrukturyzację,
● na naprawę szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi nadzwyczajnymi zdarzeniami.

Pomoc de minimis

ZUS najczęściej udziela pomocy de minimis. Dla określenia, czy wsparcie, o które występuje przedsiębiorca, spełnia jej przesłanki, należy ustalić, czy:
● przedsiębiorca nie znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu „Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw”,
● łączna wartość pomocy de minimis dla zainteresowanego nie przekracza 200 tys. euro w okresie trzech lat budżetowych (w przypadku podmiotu działającego w sektorze transportu drogowego – 100 tys. euro).
Odrębne progi pomocy de minimis obowiązują w sektorach rolnictwa i rybołówstwa, to jest:
● w sektorze rybołówstwa – 30 tys. euro w okresie 3 lat budżetowych (dla określonego przedsiębiorstwa) + ustalony dla Polski próg skumulowanej kwoty pomocy de minimis przyznanej różnym przedsiębiorcom w tym sektorze (21 125 000 euro),
● w sektorze produkcji rolnej – 7500 euro w okresie 3 lat obrotowych (dla określonego przedsiębiorstwa) + ustalony dla Polski próg skumulowanej kwoty pomocy de minimis przyznanej różnym przedsiębiorstwom w tym sektorze (119 542 500 euro).

Decyzje komisji

Pomoc na restrukturyzację udzielana jest przedsiębiorcom zagrożonym, znajdującym się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu „Wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw” i ma na celu przywrócenie długoterminowej rentowności przedsiębiorstwa. Pomoc na restrukturyzację może być udzielana raz na 10 lat i musi zostać zgłoszona Komisji Europejskiej (KE). ZUS nie może jej udzielić do czasu podjęcia przez KE decyzji zezwalającej na jej udzielenie.

Na czas klęski

Klęska żywiołowa to np. powódź, susza, lawina, trzęsienie ziemi. Niekorzystne warunki pogodowe takie jak mróz, intensywne opady deszczu, gradu, śniegu lub burze nie są uznawane za klęski żywiołowe. Inne nadzwyczajne zdarzenia to np. wojna, atak terrorystyczny, zamieszki wewnętrzne i strajki. Z kolei zdarzeń losowych, które stanowią normalne ryzyko przedsiębiorcy i których skutki mogą być objęte ubezpieczeniem (np. pożar pojedynczego zakładu), nie traktuje się jako innych nadzwyczajnych zdarzeń.
Między poniesioną szkodą a klęską żywiołową lub innym nadzwyczajnym zdarzeniem musi istnieć bezpośredni związek przyczynowy. Celem pomocy jest przywrócenie stanu sprzed klęski lub innego zdarzenia, a nie rozwój firmy lub zapobieżenie stratom, które mogą dopiero nastąpić. Wysokość strat musi być precyzyjnie oszacowana i udokumentowana, a wielkość pomocy publicznej nie może przekraczać wysokości strat pomniejszonych o kwoty ewentualnego odszkodowania. Pomoc na naprawę szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi nadzwyczajnymi zdarzeniami musi być zgłoszona Komisji Europejskiej. ZUS nie może udzielić tej pomocy do czasu podjęcia przez KE decyzji zezwalającej na jej udzielenie.
Wniosek w sprawie umorzenia lub ulgi można złożyć pisemnie (formularze dostępne na stronie www.zus.pl), elektronicznie (www.pue.zus.pl), ustnie (w oddziale ZUS) lub telefonicznie (801 400 987 z tel. stacjonarnych, 22 560 16 00 – z tel. stacjonarnych i komórkowych

Uprawnienia zobowiązanego

Jeśli zmieniła się sytuacja ekonomiczna płatnika lub wystąpiły inne ważne powody, może on wystąpić o renegocjację warunków umowy, przedkładając wniosek z odpowiednią dokumentacją.

Zgodnie z zasadami administracyjnymi:

● wnioskodawca ma prawo aktywnie uczestniczyć w postępowaniu (np. zgłaszać dowody, wypowiadać się na temat dokumentów i materiałów). Jeśli ZUS nie zagwarantuje tego prawa, może on domagać się wznowienia postępowania,

● wnioskodawca ma obowiązek zawiadomić ZUS o każdej zmianie adresu, ponieważ w razie zaniedbania tego obowiązku doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem jest prawnie skuteczne,

● ZUS powinien załatwić sprawę w ciągu miesiąca, a w sprawach skomplikowanych w ciągu dwóch miesięcy, przy czym do tych terminów nie wlicza się m.in. okresów opóźnień powstałych z winy wnioskodawcy oraz z przyczyn niezależnych od ZUS.

Zasady przyznania ulgi lub umorzenia przez ZUS

I. Kto może się ubiegać:

Wnioskodawcą może być:

● płatnik składek,

● inna osoba odpowiedzialna za zadłużenie z tytułu składek, czyli osoba, na którą została przeniesiona odpowiedzialność,

● pełnomocnik, czyli osoba posiadająca pisemne upoważnienie płatnika składek lub innych osób odpowiedzialnych za zadłużenie.

II. Jakie należności:

1. Uldze podlegają należności z tytułu składek na:

● własne ubezpieczenia społeczne osób fizycznych będących jednocześnie płatnikami tych składek,

● własne ubezpieczenie zdrowotne osób fizycznych będących jednocześnie płatnikami tych składek,

● ubezpieczenia społeczne (poza emerytalnymi) za zatrudnionych pracowników,

● Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w całości,

● Fundusz Emerytur Pomostowych w całości,

● inne należności, tj. koszty upomnienia, opłata dodatkowa.

2. Umorzeniu podlegają należności na:

● własne ubezpieczenia społeczne osób fizycznych będących jednocześnie płatnikami tych składek,

● własne ubezpieczenie zdrowotne osób fizycznych będących jednocześnie płatnikami tych składek,

● ubezpieczenia społeczne za zatrudnionych pracowników w części finansowanej przez płatnika składek,

● Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w całości,

● Fundusz Emerytur Pomostowych w całości,

● oraz inne należności, tj. koszty upomnienia, opłata dodatkowa.

III. Wniosek:

● Musi on m.in. określać: wnioskodawcę, jego numer telefonu, o co występuje (rozłożenie na raty, odroczenie płatności czy umorzenie, jakich należności dotyczy, propozycje spłaty).

Typowe dokumenty wymagane od określonych wnioskodawców na www.gazetaprawna.pl

Podstawa prawna

Art. 28 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).

Art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2009 r., nr 175, poz. 1361 z późn. zm.).

Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 z późn. zm.).

Anna Onuchukwu, naczelnik wydziału pomocy w spłacie należności w departamencie realizacji dochodów ZUS