Osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę w sąsiednim kraju jest objęta ubezpieczeniem na podstawie zagranicznego prawodawstwa także wówczas, gdy jako miejsce zamieszkania wskazuje Polskę. Tak orzekł Sąd Najwyższy.
Sprawa dotyczyła kobiety prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, która z tego tytułu przez siedem lat opłacała składki. W 2010 r. zawarła umowę na czas nieokreślony z pracodawcą mającym siedzibę w kraju sąsiadującym z Polską. Podejmowała się wykonywać obowiązki na 1/8 etatu, w zamian otrzymując wynagrodzenie w wysokości 38,50 euro miesięcznie. Po podpisaniu umowy z nową firmą kobieta wyrejestrowała się z polskiego systemu ubezpieczeń. Następnie złożyła do ZUS wniosek o ustalenie ustawodawstwa kraju sąsiedniego jako właściwego dla jej ubezpieczenia społecznego. ZUS odmówił. Jednocześnie domagał się od zainteresowanej dowodów na to, że faktycznie pracuje na rzecz unijnej firmy. Ta odwołała się od tej decyzji. Przegrała jednak zarówno w I, jak i w II instancji.
Postępowanie trafiło do Sądu Najwyższego. Sędziowie uchylili zaskarżony wyrok i przekazali sprawę do ponownego rozpoznania. Wskazali, że spór dotyczył stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 284/1 z 30 października 2009 r.).
Zgodnie z unijnymi przepisami osoba podejmująca zatrudnienie najemne w innym państwie UE podlega w zakresie ubezpieczeń społecznych ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym praca jest wykonywana. W tym konkretnym przypadku ZUS nie mógł więc domagać się od zainteresowanej przedstawienia dokumentów dotyczących pracy wykonywanej poza granicami Polski w sytuacji, kiedy osoba ją świadcząca była zgłoszona do zagranicznego ubezpieczenia społecznego, a tamtejszy odpowiednik ZUS nadał jej numer ubezpieczenia.
Sędziowie wskazali, że ZUS jako instytucja działająca w kraju zamieszkania pracownika wykonującego pracę poza granicami Polski, może powziąć wątpliwości co do ustalenia, które ustawodawstwo ma być zastosowane. W tym jednak przypadku nie chodzi o kontrolowanie, jakie zadania wykonuje osoba ubezpieczona, ale wyłącznie sprawdzenie, czy podlega przepisom obowiązującym w Polsce, czy w kraju sąsiednim.
SN wskazał także, że organ rentowy i sądy nie mogą doprowadzić do sytuacji, w której prowadzący działalność i wykonujący pracę najemną w różnych państwach członkowskich UE nie będzie podlegał żadnemu ustawodawstwu lub przepisom obowiązującym w kilku państwach.
ORZECZNICTWO
Wyrok z 6 czerwca 2013 r. sygn. akt II UK 333/12.