Pani Anna rozważa rezygnację z pracy i zaopiekowanie się rodzicami ze względu na ich pogarszający się stan zdrowia. – Czy będzie mi przysługiwało jakieś świadczenie, a jeśli tak – to gdzie powinnam złożyć odpowiedni wniosek? – pyta nasza czytelniczka.
Krzysztof Kopciuch adwokat prowadzący Kancelarię Adwokacką w Rzeszowie / Media / materialy prasowe
Z początkiem tego roku weszły w życie przepisy, które znacznie utrudniły możliwość uzyskania świadczeń – dotyczy to przede wszystkim osób zajmujących się chorymi rodzicami. 30 czerwca br. zakończył się także półroczny okres przejściowy i wygasły decyzje, które przyznawały świadczenia na podstawie starych przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych (czyli tych obowiązujących do końca ubiegłego roku). Teraz, zarówno osoby, które chciałyby w dalszym ciągu uzyskiwać świadczenie, jak i takie jak nasza czytelniczka, które rozważają rezygnację z pracy w celu opieki nad rodzicami, są w znacznie trudniejszej sytuacji.
Opiekunom niepełnosprawnych członków rodziny przysługują trzy rodzaje świadczeń – zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy. Mogą ubiegać się wyłącznie o jedno z nich, w zależności od warunków, jakie spełniają. Do świadczeń mają prawo jedynie osoby, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny wobec niepełnosprawnego (krewni w linii prostej, rodzeństwo).
Ci, którzy zajmują się rodzicami z dysfunkcjami, mogą liczyć wyłącznie na specjalny zasiłek opiekuńczy. Otrzymają go jednak tylko wówczas, gdy wykażą, że dochód netto rodziny nie przekracza 623 zł na osobę. Ale uwaga! Kryterium dochodowe obliczane jest na podstawie dochodów zarówno podopiecznego, jak i opiekuna. Prócz tego osoby starające się o świadczenie muszą udowodnić, że dla opieki nad niepełnosprawnym rodzicem same zrezygnowały z pracy zarobkowej.
W przeciwieństwie do świadczenia pielęgnacyjnego prawo do zasiłku nie jest uzależnione od kolejności alimentacyjnej. Oznacza to, że spośród osób, na których spoczywa obowiązek alimentacyjny, zasiłek otrzyma ten uprawniony, który złoży wniosek jako pierwszy.
Za osoby, które otrzymują zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, z budżetu państwa opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne. Ci, którzy opiekują się niepełnosprawnym rodzicem, a ich dochód na osobę przekracza choćby minimalnie 623 zł, są nie tylko pozbawieni pieniędzy ze świadczenia, ale także zabezpieczenia na przyszłość.
Osoby, które miały już przyznany zasiłek opiekuńczy na stałe na mocy decyzji administracyjnych, a którym nowelizacja ustawy świadczenie to odebrała, mogą jeszcze liczyć na Trybunał Konstytucyjny. Rzecznik praw obywatelskich złożyła w lipcu wniosek do TK o stwierdzenie, czy wspomniane przepisy nie łamią konstytucji.

Inne formy wsparcia dla opiekunów niepełnosprawnych członków rodziny

● Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Praktycznie przysługuje: niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, osobie niepełnosprawnej powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia, oraz osobie, która ukończyła 75 lat. Zasiłek pielęgnacyjny wynosi obecnie 153,00 zł miesięcznie.

● Świadczenie pielęgnacyjne, potocznie nazywane zasiłkiem opiekuńczym przysługuje wyłącznie najbliższym krewnym niepełnosprawnych dzieci – matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną i innej osobie, na której zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym ciąży obowiązek alimentacyjny.

Najbliższa rodzina, która chciałaby otrzymywać zasiłek opiekuńczy, musi wykazać rezygnację z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą, która legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności wraz ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki, w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. To nie koniec wymogów. Świadczenie przysługuje wówczas, gdy niepełnosprawność dziecka powstała nie później niż do uzyskania przez nie 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole albo w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 lat. Od 1 lipca 2013 r. wysokość świadczenia pielęgnacyjnego wynosi 620 zł, jednakże osoby otrzymujące je i spełniające nowe, obowiązujące od 1 stycznia 2013 r. warunki ustawowe, w okresie od kwietnia do grudnia 2013 r. mają również prawo do przyznawanego z urzędu dodatku w wysokości 200 zł miesięcznie na podstawie rządowego programu wspierania osób otrzymujących świadczenie pielęgnacyjne.

Dlatego też łączna wysokość wsparcia dla osób otrzymujących obecnie świadczenie pielęgnacyjne wynosi 820 zł miesięcznie, przy czym w ciągu najbliższych lat ma systematycznie wzrastać aż do osiągnięcia poziomu najniższej krajowej pensji.

Uzyskanie świadczenia nie jest uzależnione od kryteriów dochodowych, jednak prawo do niego straciły osoby, które zrezygnowały z pracy zarobkowej, aby zająć się niepełnosprawnymi rodzicami.

Podstawa prawna

Art. 1–3 ustawy z 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1456).

Art. 16–17 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2006 r. nr 139,

poz. 992 z późn. zm.).

Art. 128-144 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. nr 9, poz. 59).

Nowe zasady nabywania świadczeń rodzinnych, jakie obowiązują od 1 lipca 2013 r., są bardziej sformalizowane i jasno wskazują, do jakich osób kierowana jest pomoc materialna ze strony państwa. Świadczenia opiekuńcze, czyli: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy, są jednym z czterech form wsparcia w ramach świadczeń rodzinnych, które obejmują ponadto również zasiłek rodzinny wraz z dodatkiem do zasiłku rodzinnego, zapomogi wypłacane przez gminę oraz jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia dziecka, potocznie zwaną becikowym. Każdą z powyższych form pomocy realizuje najbliższa jednostka samorządu terytorialnego, przy czym wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby wymagającej wsparcia. Do wniosku, w którym należy wskazać dane osoby występującej o przyznanie świadczenia (imię, nazwisko, datę urodzenia, nr PESEL), trzeba dołączyć zaświadczenie o osiąganym dochodzie (wydane przez naczelnika z właściwego urzędu skarbowego) oraz inne zaświadczenia i dowody niezbędne do ustalenia prawa do świadczenia. Może to być orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, prawomocny wyrok sądu, zaświadczenie z urzędu pracy. Od niekorzystnej decyzji zawsze możemy się odwołać w ramach procedury administracyjnej, a następnie skutecznie popierać skargę w toku postępowania przed sądami administracyjnymi.