Dostałem dwutygodniowe zwolnienie z powodu uporczywego bólu brzucha. Nie było na nim zaznaczone, że mam leżeć. Po paru dniach, gdy poczułem się lepiej, szef drugiej firmy, w której pracuję dorywczo, poprosił mnie o drobną naprawę. Pojechałem do niego, ale pech chciał, że w tym czasie pojawiła się u mnie w domu kontrola z macierzystej pracy, strasząc utratą zapłaty za czas zwolnienia – żali się pan Marian. – Czy wyjście z domu może być powodem do pozbawienia mnie pieniędzy? I jeszcze jedno – czy zasiłki chorobowe wypłacane są w różnej wysokości? – pyta czytelnik.
Radosław Milczarski biuro prasowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych / DGP / Wojtek Gorski
Pozbawienie zasiłku chorobowego w związku z niewłaściwym wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego od pracy (niezgodnie z jego celem lub wykonywaniem pracy zarobkowej) może nastąpić nie tylko w wyniku przeprowadzenia kontroli ZUS, ale także wtedy, gdy pracodawca w inny sposób dowie się, że jego pracownik podejmuje w tym czasie pracę zarobkową u innego pracodawcy. I nie chodzi wyłącznie o pracę na etacie, lecz każdą inną wykonywaną na podstawie różnych stosunków prawnych. Nie należy więc wykonywać żadnych zleceń, umów o dzieło ani pracować w swojej własnej firmie. W ogóle nie powinno się podejmować żadnej pracy, nawet w domu.
Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich przeprowadzana jest w miejscu pracy lub w miejscu prowadzenia działalności gospodarczej (w przypadku pracownika, który pracuje również u innego pracodawcy albo prowadzi działalność gospodarczą), w miejscu zamieszkania lub czasowego pobytu chorego. Kontrolujący ma także prawo sprawdzić chorego w innych miejscach, jeśli z posiadanych informacji wynika, że jest to celowe.
Zasiłek chorobowy przysługuje przez cały okres trwania niezdolności do pracy, ale nie dłużej niż przez 182 dni. Kobiety w ciąży lub chorzy na gruźlicę mają prawo do niego przez 270 dni. I sprawa najważniejsza – żeby w ogóle mieć prawo do zapłaty za czas choroby, zwolnienie lekarskie (fachowo zwane zaświadczeniem o czasowej niezdolności do pracy wystawione na druku ZUS ZLA) trzeba dostarczyć pracodawcy lub do ZUS w ciągu siedmiu dni od daty wystawienia go przez lekarza. W razie spóźnienia od ósmego dnia choroby świadczenie będzie pomniejszone o 25 proc.

Zasiłek chorobowy nie będzie wypłacany, gdy:

● chory przybywa na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym, a także jest tymczasowo aresztowany lub odbywa karę pozbawienia wolności;

niezdolność do pracy powstała w wyniku bójki albo innego umyślnego przestępstwa lub wykroczenia potwierdzonego wyrokiem sądu;

● chory sfałszuje zwolnienie lekarskie lub wykorzystuje je niezgodnie z przeznaczeniem, np. zamiast kurować się, pracuje.

● chory odmówi przyjęcia pracy zaproponowanej po przeszkoleniu w związku z podejrzeniem o nosicielstwo choroby zakaźnej.

Jeśli zwolnienie jest spowodowane spożyciem alkoholu, niepłatne jest pierwsze 5 dni (pod warunkiem że jest to stwierdzone przez lekarza kodem „C” w zaświadczeniu lekarskim).

Już po ustaniu zatrudnienia zasiłku nie dostaną osoby, które mają prawo do emerytury lub renty, do zasiłku dla bezrobotnych, świadczenia przedemerytalnego oraz zasiłku przedemerytalnego.

Jeśli chory pracuje w kilku miejscach i wszędzie ma opłacaną składkę chorobową, z wszystkich tych miejsc ma prawo do pieniędzy za czas choroby. Tyle też kopii zwolnienia musi wystawić lekarz, którego należy o tej potrzebie poinformować.

Wysokość zasiłku zależy od tego, na co i gdzie chorujemy

Chory otrzyma:

● 70 proc. pensji – jeśli przebywa w szpitalu

● 80 proc.– jeśli jest w szpitalu, a ma ukończone 50 lat (za okres pobytu w szpitalu od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym)

● 80 proc. – jeśli choruje w szpitalu, a wykonuje pracę nakładczą oraz odbywa służbę zastępczą

● 80 proc. pensji – jeśli choruje w domu

● 100 proc. pensji – jeśli zwolnienie jest skutkiem wypadku przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy albo chorobą zawodową

● 100 proc. pensji – jeśli choruje w czasie ciąży

● 100 proc. pensji – jeśli jest dawcą komórek, tkanek lub narządów i to jest powodem zwolnienia

Podstawa prawna

Art. 59 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).

Par. 1–10 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. nr 65, poz. 743).

Podczas kontroli sprawdza się, czy zwolnienie jest wystawione zgodnie z przepisami i czy w okresie orzeczonej niezdolności pracownik istotnie jest niezdolny do pracy (jest to kontrola prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy) oraz czy chory wykorzystuje zwolnienie zgodnie z jego celem (kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia). Chodzi o to, czy chory pracownik podczas zwolnienia lekarskiego dochodzi do zdrowia i postępuje zgodnie z zaleceniami lekarza, czy nie. Osoba taka, niezależnie od tego, czy lekarz zalecił leżenie, czy nie, może wyjść do apteki aby kupić lekarstwa a także wykonać zlecone przez lekarza badania. Może również wykonywać podstawowe czynności życiowe i domowe. Jeśli np. mieszka samotnie i nie może skorzystać z pomocy bliskich – wyjść po zakupy. Nie może jednak w czasie zwolnienia dorabiać w innym miejscu pracy lub remontować swojego mieszkania. Jeśli dla przykładu chory pracuje w dwóch firmach, nie może w jednej chorować i pobierać zasiłek chorobowy, a w drugiej pracować.

W przedsiębiorstwie zatrudniającym powyżej 20 pracowników to jego przedstawiciel (np. pracownik kadr) sprawdza, czy pracownik prawidłowo korzysta ze zwolnienia, a w przedsiębiorstwie zatrudniającym do 20 pracowników jest to obowiązkiem ZUS. Orzecznicy ZUS mają prawo kontrolować legalność wystawionych zwolnień, by stwierdzić, czy osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim naprawdę jest chora. Mogą chorego wezwać na badania, skierować do lekarza konsultanta, a także zlecić wykonanie dodatkowych badań pomocniczych. Chory pracownik ma obowiązek poddać się tym badaniom, a jeśli odmówi, zwolnienie będzie skrócone i straci świadczenie za część okresu choroby

Jeśli zwolnienie lekarskie zostało wystawione niezgodnie z przepisami albo zostało sfałszowane, albo chory wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie niezgodnie z jego celem – straci on zasiłek chorobowy nawet za cały czas niezdolności do pracy. Bowiem wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z przeznaczeniem spełnia przesłanki określone w art. 17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, powodujące brak prawa do zasiłku.