Za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in. małżonka, dzieci własne, rodziców, jeżeli pozostają z nią we wspólnym gospodarstwie domowym. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne osoby współpracującej finansuje w całości z własnych środków prowadzący pozarolniczą działalność.

Czy rolnik powinien ubezpieczyć żonę w KRUS
Jestem rolnikiem i podlegam ubezpieczeniu społecznemu rolników. Opłacam składki w KRUS. Zatrudniam trzech pracowników. Opłacam za nich składki do ZUS. Jedna z zatrudnionych osób w styczniu zostanie moją żoną. Czy po zawarciu małżeństwa składki powinienem opłacać za nią jak za osobę współpracującą czy do KRUS-u jak za domownika?
Nie Z pytania wynika, iż pana przyszła żona jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w gospodarstwie rolnym, a pan podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. W związku z tym, iż nie prowadzi pan działalności gospodarczej żona nie będzie podlegała jako osoba współpracująca.
Natomiast ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik podlega osoba bliska rolnikowi, która:
  • ukończyła 16 lat,
  • pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
  • stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.
Z uwagi na zawartą umowę o pracę pana przyszła żona nie będzie podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownik. W konsekwencji również po zawarciu związku małżeńskiego tytuł do ubezpieczeń (umowa o pracę) nie ulegnie zmianie.
Podstawa prawna
■ Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr. 11, poz. 74 z późn. zm.).
■ Art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 7, poz. 25 z późn. zm.).
Czy zgłosić żonę wspólnika jako osobę współpracującą
Wraz z dwom wspólnikami prowadzę działalność gospodarczą w ramach spółki jawnej. Od lutego 2008 r. żona jednego ze wspólników zostanie w spółce zatrudniona na pół etatu jako księgowa. Czy w przypadku gdy ze swoim mężem (wspólnikiem spółki jawnej) prowadzi ona wspólne gospodarstwo domowe, powinna być zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako osoba współpracująca?
Nie W przedstawionej sytuacji pracodawcą jest spółka jawna, a nie osoba fizyczna prowadząca pozarolniczą działalność. Wobec tego zatrudniona przez spółkę żona wspólnika nie powinna zostać zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako osoba współpracująca.
Płatnikiem składek w analizowanej sytuacji będzie spółka, która powinna zgłosić zatrudnianą osobę do ubezpieczeń jako pracownika, składając formularz ZUS ZUA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 XX i od wypłaconego jej wynagrodzenia naliczać i opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Podstawa prawna
■ Art. 8 ust. 2, ust. 11, art. 18 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
Czy opłacać składki od innej podstawy
Od 1 października 2007 r. zatrudniam na pół etatu swoją żonę. Zgłosiłem ją do ubezpieczeń jako pracownika i opłacam za nią składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od połowy minimalnego wynagrodzenia. Będąc w ZUS po zaświadczenie, dowiedziałem się, że powinienem opłacać za żonę składki od innej podstawy. Czy to prawda?
Tak Gdy umowa o pracę jest zawarta z mężem prowadzącym działalność gospodarczą, to żona podlega ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca, jeżeli pozostaje z mężem we wspólnym gospodarstwie domowym.
Osoba współpracująca obowiązkowo podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, zdrowotnemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Za osobę współpracującą należy opłacać także składkę na Fundusz Pracy.
Obowiązek ubezpieczeń w przypadku osoby współpracującej istnieje w okresie od dnia rozpoczęcia wykonywania współpracy do dnia jej zakończenia. Składki ubezpieczeniowe za osobę współpracującą są w całości finansowane przez prowadzącego działalność, który w stosunku do tej osoby jest płatnikiem składek.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, a podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku.
W sytuacji przedstawionej w pytaniu powinien pan złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować żonę z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako pracownika, wpisując w pole data ustania ubezpieczeń 01.10.2007 r., oraz złożyć korektę raportów ZUS RCA składanych za żonę (z kodem 01 10 XX) i wykazać w tych raportach zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne. Następnie powinien pan złożyć formularz ZUS ZUA z kodem tytułu do ubezpieczeń 05 11 XX i zgłosić żonę do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego jako osobę współpracującą. W pole data powstania obowiązku ubezpieczeń należy wpisać 01.10.2007r. Należne składki z tytułu współpracy powinny być wykazane w raporcie ZUS RCA (z kodem 05 11 XX). Raport ten powinien być złożony za wszystkie miesiące, począwszy od października. Oczywiście konieczne jest także złożenie korekty składanych deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA.
Po złożeniu korekty dokumentów rozliczeniowych będzie pan zobowiązany do opłacenia składek wraz z odsetkami za zwłokę.
Podstawa prawna
■ Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 2, ust. 11, art. 13 pkt 5, art. 16 ust. 1 pkt 9, art. 16 ust. 5a, art. 18 ust 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr. 11, poz. 74 z późn. zm.).
■ Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, 81 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).
■ Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 149, poz. 982 z późn. zm.).
Czy płatnikiem składek będzie ZUS
Prowadzę działalność gospodarczą. Zatrudniam pięciu pracowników. Pomaga mi również żona, którą zgłosiłem do ubezpieczeń jako osobę współpracującą. Żona w lutym urodzi dziecko. Czy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego będę zwolniony z opłacania za nią składek na ubezpieczenia społeczne ze współpracy?
Tak Jeżeli pana żona przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i w okresie podlegania temu ubezpieczeniu urodzi dziecko, nabędzie prawo do zasiłku macierzyńskiego.
Osoba pobierająca zasiłek macierzyński podlega z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie ma innych tytułów do ubezpieczeń. Gdy te warunki są spełnione, płatnikiem składek jest ZUS, który będzie wypłacał pana żonie zasiłek. Składki będą naliczane od kwoty wypłacanego zasiłku. Na panu będzie ciążył obowiązek opłacenia za osobę współpracującą składki na ubezpieczenie zdrowotne. Składka ta powinna być naliczana i opłacana od zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Jeżeli pana żona urodzi dziecko w lutym, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za ten miesiąc ulegnie proporcjonalnemu zmniejszeniu - podstawę wymiaru (60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale) musi pan podzielić przez liczbę dni miesiąca (29) i pomnożyć przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom w tym miesiącu. Natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne za luty powinna być naliczona od pełnej podstawy. Jeżeli żona zostałaby wyrejestrowana z ubezpieczeń jako osoba współpracująca, to w kolejnych miesiącach nie trzeba byłoby opłacać za nią składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawa prawna
■ Art. 9 ust. 6, art. 11 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
■ Art. 79 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135, z póżn. zm.).
Czy występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń
Prowadzę działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Przy działalności pomaga mi żona, którą zgłosiłem do ZUS jako osobę współpracującą. Opłacam za nią składki. Od 1 lutego 2008 r. żona oprócz współpracy będzie w innej firmie zatrudniona na umowę zlecenia. Czy może ona być objęta ubezpieczeniami ze zlecenia, a ja mogę płacić tylko składkę zdrowotną?
Tak Żona, która prowadzi z mężem wspólne gospodarstwo domowe i współpracuje przy prowadzeniu działalności gospodarczej, podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca. Jeżeli jest to jej jedyny tytuł do ubezpieczeń, to obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, zdrowotnemu. Tylko ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne.
Gdy osoba współpracująca zostanie jednocześnie zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, to będzie miała dwa tytuły do ubezpieczeń, tj. współpracę przy prowadzeniu działalności oraz wykonywanie umowy zlecenia. W takiej sytuacji bez względu na wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego z umowy zlecenia może przystąpić do obowiązkowych ubezpieczeń z umowy zlecenia, a ze współpracy podlegać tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia obowiązkowo podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i zdrowotnemu. Ubezpieczeniu wypadkowemu podlega gdy pracę wykonuje w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne.
Po przystąpieniu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z umowy zlecenia z tytułu współpracy pana żona będzie podlegała obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, a ubezpieczenia emerytalne i rentowe z obowiązkowych staną się dobrowolne. Pan jako płatnik składek powinien złożyć formularz ZUS ZWUA i wyrejestrować żonę jako osobę współpracującą z wszystkich ubezpieczeń, do których była zgłoszona, wpisując w pole data ustania obowiązku ubezpieczeń dzień, od którego rozpocznie wykonywanie umowy zlecenia. Następnie powinien złożyć formularz ZUS ZZA i ze współpracy zgłosić ją do ubezpieczenia zdrowotnego, podając w pole data powstania obowiązku ubezpieczenia również dzień, od którego rozpoczęła wykonywanie umowy zlecenia.
Podstawa prawna
■ Art. 9 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).
Opracował MICHAŁ JAROSIK