Zasiłek wyrównawczy przysługuje pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, który poddał się rehabilitacji zawodowej, i jego miesięczne wynagrodzenie osiągane w tym czasie uległo obniżeniu w stosunku do otrzymywanego przed rehabilitacją.

Prawo do zasiłku wyrównawczego może nabyć tylko pracownik. Jest to świadczenie pieniężne przysługujące z tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a jeżeli konieczność poddania się rehabilitacji zawodowej spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową - z ubezpieczenia wypadkowego.
Konieczność rehabilitacji
O potrzebie rehabilitacji zawodowej pracownika orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik ZUS. Jeśli pracownik nie zgadza się z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, przysługuje mu prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej ZUS w ciągu 14 dni od daty otrzymania orzeczenia.
Rehabilitacja zawodowa jest prowadzona:
  • w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,
  • u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.
Okres wypłaty świadczenia
Prawo do zasiłku wyrównawczego powstaje od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację, a ustaje z dniem jej zakończenia i przesunięcia do innej pracy. Zasiłek ten nie może być jednak wypłacany dłużej niż przez 24 miesiące, licząc od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację.
Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje także wtedy, gdy lekarz orzecznik ZUS stwierdzi, że z uwagi na stan zdrowia pracownika rehabilitacja stała się niecelowa.
Wysokość zasiłku
Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, które pracownik pobierał w okresie 12 miesięcy przed powstaniem prawa do zasiłku wyrównawczego, a miesięcznym wynagrodzeniem, które uzyskuje podczas pracy w nowych warunkach. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie otrzymywane przed rehabilitacją ustala się w sposób określony do obliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.
PRZYKŁAD:
ZASADY OBLICZANIA ZASIŁKU
Decyzją lekarza orzecznika ZUS pracownica została skierowana na rehabilitację zawodową, którą będzie odbywała w zakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej przez dwa lata. Pracę w ramach rehabilitacji zawodowej podjęła od 1 grudnia 2007 r. Przed podjęciem rehabilitacji zawodowej pracownica osiągała przychód w stałej miesięcznej wysokości 2400 zł. Podczas rehabilitacji zawodowej jej przychód miesięczny wynosi 1800 zł. Aby obliczyć zasiłek wyrównawczy za grudzień 2007 r., należy ustalić przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownicy za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym rozpoczęła rehabilitację zawodową, tj. należy uwzględnić:
  • przychód za okres od grudnia 2006 r. do czerwca 2007 r. w kwocie 2400 zł pomniejszony o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego wynoszącą 449,04 zł (18,71 proc. z kwoty 2400 zł), miesięczne wynagrodzenie w tym okresie wynosiło 1950,96 zł,
  • przychód za okres od lipca do listopada 2007 r. w kwocie 2400 zł pomniejszony o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego wynoszącą 377,04 zł (15,71 proc. po obniżeniu składki rentowej z kwoty 2400 zł), miesięczne wynagrodzenie w tym okresie wynosiło 2022,96 zł.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od grudnia 2006 r. do listopada 2007 r. wyniosło 1980,96 zł (1950,96 zł x 7 miesięcy + 2022,96 zł x 5 miesięcy = 23771,52 zł; 23771,52 zł : 12 miesięcy = 1980,96 zł). Wynagrodzenie w ramach rehabilitacji zawodowej w grudniu 2007 r. wyniosło 1517,22 zł [1800 zł - 282,78 zł (15,71 proc. z kwoty 1800 zł) = 1517,22 zł]. Zasiłek wyrównawczy za grudzień 2007 r. wynosi zatem 463,74 zł.
Rozważmy powyższe na podstawie następującego stanu faktycznego: lekarz orzecznik ZUS orzekł, że ze względu na stan zdrowia pracownik powinien odbywać rehabilitację zawodową przez okres jednego roku począwszy od stycznia 2008 r. Pracownik odbywa rehabilitację zawodową w swoim zakładzie pracy na specjalnie wyodrębnionym w tym celu stanowisku pracy dostosowanym do jego potrzeb zdrowotnych. Przychód pracownika w okresie odbywania rehabilitacji zawodowej określono na 2 tys. zł. Przed podjęciem pracy w ramach rehabilitacji pracownik osiągał stały miesięczny przychód w kwocie 2,6 tys. zł. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym podjął rehabilitację (styczeń - grudzień 2007 r.), obliczone według zasad określonych dla ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego wyniosło 2152,54 zł. Wynagrodzenie to ustalono sumując:
  • przychód za okres od stycznia do czerwca 2007 r. w kwocie 2,6 tys. zł pomniejszony o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego wynoszącą 486,46 zł (18,71 proc. z kwoty 2,6 tys. zł); miesięczne wynagrodzenie w tym okresie wyniosło 2113,54 zł,
  • przychód za okres od lipca do grudnia 2007 r. w kwocie 2,6 tys. zł pomniejszony o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego wynoszącą 408,46 zł (15,71 proc. po obniżce składki rentowej z kwoty 2,6 tys. zł); miesięczne wynagrodzenie za ten okres wyniosło 2191,54 zł.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od stycznia do grudnia 2007 r. wynosiło 2152,54 zł (2113,54 zł x 6 miesięcy + 2191,54 zł x 6 miesięcy = 25830,48 zł, 25830,48 zł : 12 miesięcy = 2152,54 zł). Natomiast wynagrodzenie pracownika w okresie odbywania rehabilitacji zawodowej wynosi 1725,80 zł [2000 zł - 274,20 zł (13,71 proc. po kolejnej obniżce składki rentowej z kwoty 2000 zł) = 1725,80 zł]. Zasiłek wyrównawczy będzie zatem przysługiwał pracownikowi w kwocie 426,74 zł miesięcznie (2152,54 zł - 1725,80 zł).
Jeżeli pracownik przepracował tylko część miesiąca ze względu na nieobecność w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, zasiłek wyrównawczy za ten miesiąc przysługuje w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, które pobierał w okresie 12 miesięcy przed powstaniem prawa do zasiłku wyrównawczego, ustalonym na zasadach obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, zmniejszonym o 1/30 część za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem osiągniętym w tym miesiącu.
PRZYKŁAD:
USPRAWIEDLIWIONA NIEOBECNOŚĆ W PRACY
W styczniu 2008 r. pracownica, o której mowa w poprzednim przykładzie, nie przepracowała pełnego miesiąca w ramach rehabilitacji zawodowej, ponieważ przez dziesięć dni sprawowała opiekę nad chorą córką i otrzymała z tego tytułu zasiłek opiekuńczy. Jej przychód za 14 dni pracy w ramach rehabilitacji zawodowej wyniósł 840 zł.
Zasiłek wyrównawczy za styczeń 2008 r. został obliczony w następujący sposób:
  • przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownicy za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym rozpoczęła pracę w ramach rehabilitacji zawodowej (tj. za okres od grudnia 2006 r. do listopada 2007 r.) wynoszące 1980,96 zł zostało pomniejszone o 1/30 część za każdy dzień nieobecności w pracy z powodu sprawowania opieki, tj. o kwotę 660,30 zł (1980,96 zł : 30 = 66,03 zł; 66,03 zł x 10 dni sprawowania opieki = 660,30 zł) i wyniosło 1320,66 zł (1980,96 zł - 660,30 zł =1320,66 zł);
  • wynagrodzenie w ramach rehabilitacji zawodowej wyniosło 724,84 zł po pomniejszeniu o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne finansowane przez ubezpieczonego [840 zł - 115,16 zł (13,71proc. z kwoty 840 zł) = 724,84 zł].
Z powyższych wyliczeń wynika, że zasiłek wyrównawczy za styczeń 2008 r. wyniósł 595,82 zł (1320,66 zł - 724,84 zł = 595,82 zł).
Zasiłek wliczany do podstawy
Warto wiedzieć, że przy ustalaniu podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby wypłacanego przez pracodawcę na podstawie art. 92 kodeksu pracy i zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wypłacany zasiłek wyrównawczy traktuje się na równi z wynagrodzeniem za pracę, wliczając go do podstawy wymiaru tych świadczeń. Przypominamy, że wynagrodzenie za czas choroby i zasiłki stanowią określony procent tej podstawy.
Przeanalizujmy powyższe na podstawie konkretnej sytuacji: pracownik odbywający pracę w ramach rehabilitacji zawodowej od 1 października 2007 r. do 30 września 2008 r. będzie niezdolny do pracy z powodu choroby od 14 do 18 stycznia 2008 r. Podstawę wymiaru przysługującego mu wynagrodzenia za czas choroby będzie stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od stycznia do grudnia 2007 r. W tym okresie pracownik otrzymywał: od stycznia do września 2007 r. - stały miesięczny przychód w kwocie 3,6 tys. zł, od października do grudnia 2007 r. - przychód osiągany w ramach rehabilitacji zawodowej w kwocie 2,5 tys. zł oraz zasiłek wyrównawczy.
Miesięczne wynagrodzenie pracownika wynosiło:
  • od stycznia do czerwca 2007 r. - 2926,44 zł [3600 zł - 673,56 zł (18,71proc. z kwoty 3600 zł) = 2926,44 zł],
  • od lipca do września 2007 r. - 3034,44 zł [3600 zł - 565,56 zł (15,71 proc. po obniżeniu składki rentowej z kwoty 3600 zł) = 3034,44 zł],
  • od października do grudnia 2007 r. - 2107,25 zł [2500 zł - 392,75 zł (15,71proc. z kwoty 2500 zł) = 2107,25 zł] + zasiłek wyrównawczy w kwocie 846,19 zł.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby w styczniu 2008 r. zostało obliczone przez zsumowanie wynagrodzeń wypłaconych pracownikowi za okres od stycznia do grudnia 2007 r., które wyniosło 35 522,28 zł (17 558,64 zł + 9 103,32 zł + 8 860,32 zł = 35 522,28 zł) i podzielenie obliczonej sumy przez 12 miesięcy. Podstawa ta wynosi zatem 2 960,19 zł (35 522,28 zł : 12 miesięcy).
BRAK PRAWA DO ZASIŁKU
Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje:
  • pracownikowi uprawnionemu do emerytury albo renty z tytułu niezdolności do pracy,
  • za okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, sprawowania opieki nad chorym albo zdrowym dzieckiem albo innych chorym członkiem rodziny lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, a także za okresy usprawiedliwionych nieobecności w pracy z innych przyczyn, za które pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia,
  • pracownikowi, który w okresie rehabilitacji zawodowej osiąga wynagrodzenie równe albo wyższe od wynagrodzenia pobieranego poprzednio.
ANETA MAJ
Podstawa prawna
■ Art. 23-25, art. 39 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2005 r. nr 31, poz. 267 z późn. zm.).