W 2013 r. zatrudnieni zyskają prawo do 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego. Wydłużony będzie dodatkowy macierzyński.
W przyszłym roku mają wejść w życie największe od lat zmiany w uprawnieniach związanych z urodzeniem dziecka. Rodzice zyskają prawo do płatnej opieki nad potomstwem aż przez 52 tygodnie. To rozwiązanie ma im ułatwić godzenie obowiązków rodzicielskich i zawodowych i przyczynić się do wzrostu dzietności.
Wydłużona opieka nad dzieckiem / DGP
Przygotowany przez resort pracy projekt nowelizacji przepisów w tej sprawie zakłada m.in. szybsze wydłużenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego (o 2 tygodnie) oraz wprowadzenie 26-tygodniowego urlopu rodzicielskiego. Ma ona wejść w życie 1 września 2013 r. i objąć wszystkich tych rodziców, którzy w tym dniu korzystają z macierzyńskiego na dotychczasowych zasadach. W praktyce oznacza to, że z nowych uprawnień będą mogli skorzystać rodzice dzieci narodzonych najwcześniej w drugiej części marca (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy porodzie) albo wcześniej, w przypadku porodów mnogich (w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy porodzie przysługuje dłuższy macierzyński).
Generalną zasadą ma być swoboda rodziców w wykorzystaniu poszczególnych uprawnień związanych z narodzinami dziecka. Mają oni decydować, które z nich wykorzysta poszczególne przywileje, w jakim wymiarze, czy będą się nimi dzielić itp. Ma to m.in. wyrównać sytuację kobiet i mężczyzn na rynku pracy.

Dłuższy dodatkowy

Nowe przepisy nie zmienią wymiaru samego, zwykłego urlopu macierzyńskiego. Nadal będzie on wynosił 20 tygodni w razie urodzenia jednego dziecka przy porodzie, lub dłużej w razie urodzenia większej liczby dzieci (patrz grafika na str. B2).
Jak rodzice korzystają z przywilejów / DGP
Przyspieszone zostanie wydłużenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który przysługuje bezpośrednio po zwykłym. Od 1 września 2013 r. jego wymiar wzrośnie do poziomu, który miałby obowiązywać, zgodnie z obecnym stanem prawnym, dopiero od 1 stycznia 2014 r. Wyniesie 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub 8 tygodni w przypadku porodu mnogiego.
Urlop ten będzie przysługiwał – na równych prawach – obojgu rodzicom. Uchylony ma być bowiem art. 1822 k.p., który obecnie wskazuje przypadki, gdy to ojciec, a nie matka, może wybrać taki czas przerwy w pracy na opiekę nad dzieckiem.
Projekt przewiduje też, że dodatkowy macierzyński mógłby być wykorzystywany jednorazowo lub w częściach, nie więcej niż dwóch, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej. Możliwe zatem będzie zarówno wykorzystanie pełnego wymiaru urlopu lub tylko jednej jego części przez jednego z rodziców, jak i podzielenie się nim przez matkę i ojca.
Nie zmienią się z kolei inne zasady związane z tym przywilejem. Nadal będzie można go wybrać jedynie bezpośrednio po zwykłym macierzyńskim oraz łączyć korzystanie z niego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego etatu. W takim przypadku dodatkowego urlopu udziela się na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy.
Utrzymana będzie też zasada, zgodnie z którą jeżeli oboje rodzicie lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, w tym samym czasie z dodatkowego macierzyńskiego może korzystać tylko jedno z nich.



Półroczny rodzicielski

Najważniejszą zmianą dotyczącą uprawnień związanych z urodzeniem dziecka będzie bez wątpienia wprowadzenie półrocznego urlopu rodzicielskiego.
Korzystanie z niego ma być możliwe wyłącznie bezpośrednio po wykorzystaniu pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego (6 lub 8 tygodni). Ma on na równych prawach przysługiwać matce i ojcu dziecka, choć oczywiście również w tym przypadku obowiązywałaby zasada, zgodnie z którą jeżeli oboje rodzicie lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, w tym samym czasie z rodzicielskiego może korzystać tylko jedno z nich.
Ten nowy przywilej ma być niezwykle elastyczny. Podobnie jak w przypadku dodatkowego macierzyńskiego będzie można łączyć korzystanie z niego z pracą. Możliwe będzie wybranie rodzicielskiego jednorazowo w pełnym lub w niepełnym wymiarze, a także w częściach przez jednego z rodziców dziecka, jak i podzielenie się tym uprawnieniem (także w pełnym lub w niepełnym wymiarze) między rodzicami. Urlop będzie można podzielić maksymalnie na trzy części, z których każda nie mogłaby być krótsza niż 8 tygodni.
Jak tłumaczy Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, ograniczenie liczby części, w których urlop ten mógłby być wykorzystywany, a także określenie minimalnego wymiaru każdej z nich, ma ułatwić organizację pracy firmom zatrudniającym osoby korzystające z takiego uprawnienia.
Z projektu wynika, że rodzic, który zdecyduje się wybrać nowy urlop, będzie musiał złożyć pisemny wniosek pracodawcy z co najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem. Powinien w nim wskazać termin zakończenia dodatkowego macierzyńskiego. Podobnie w przypadku zamiaru wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w częściach zatrudniony występujący o kolejną jego część byłby obowiązany wskazać we wniosku termin zakończenia poprzedniej.
W okresie korzystania z takiej przerwy od pracy na opiekę nad dzieckiem rodzice zyskają takie same gwarancje jak w okresie urlopu macierzyńskiego. Pracodawca nie będzie mógł więc wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z osobą na rodzicielskim, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca ją zakładowa organizacja związkowa wyraziła na to zgodę. Z kolei wypowiedzenie umowy w tym okresie będzie mogło nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy. To najważniejsze – z punktu widzenia pracownika – gwarancje, ale oprócz nich osobom korzystającym z nowego uprawnienia będą przysługiwały jeszcze inne (m.in. prawo do wykorzystania urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po rodzicielskim lub do wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy w razie przywrócenia do niej po bezprawnym zwolnieniu w czasie opieki nad dzieckiem).

Za jednym wnioskiem

Projekt zakłada też, że pracownica zyska prawo zadeklarowania – jeszcze przed przewidywaną datą porodu – że zamierza ona korzystać z dodatkowego macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po nim – z urlopu rodzicielskiego (także w pełnym wymiarze). W takim przypadku pracownica byłaby uprawniona do złożenia jednego wniosku o udzielenie obu tych urlopów w terminie co najmniej 14 dni przed przewidywaną datą porodu. Jeżeli w trakcie korzystania z nich rozmyśli się i np. dojdzie do wniosku, że chciałaby wcześniej wrócić do pracy, będzie mogła zrezygnować z nich w całości lub części. W takim przypadku z uprawnień tych (w całym lub pozostałym wymiarze) mógłby skorzystać ojciec dziecka. Zarówno rezygnacja z urlopu lub jego części przez pracownicę, jak i przejęcie tego uprawnienia przez mężczyznę wymagałoby złożenia pisemnego wniosku, z zachowaniem 7-dniowego wyprzedzenia. Byłby on wiążący dla pracodawcy.
Według MPiPS propozycja ta umożliwi m.in. większe zaangażowanie się ojca dziecka w opiekę nad nim.



Wysokość zasiłków

Za czas urlopu rodzicielskiego ubezpieczonym będzie przysługiwał zasiłek macierzyński, ale nie w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru (tyle wynosi w okresie urlopu macierzyńskiego). Będzie on wynosił:
● 60 proc. podstawy wymiaru, jeśli rodzic pobierał 100-proc. zasiłek za okres zwykłego i dodatkowego macierzyńskiego,
● 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku w przypadku matki, która we wniosku złożonym przed przewidywaną datą porodu wystąpi o udzielenie jej urlopu rodzicielskiego (w pełnym wymiarze) bezpośrednio po macierzyńskim (zwykłym i dodatkowym).
W razie gdy w drugim z wymienionych przypadków kobieta zrezygnuje z dodatkowego macierzyńskiego lub rodzicielskiego i nie skorzysta z nich ojciec, wówczas ubezpieczona ma otrzymać wyrównanie wypłaconej kwoty zasiłków macierzyńskich z 80 proc. do 100 proc. podstawy wymiaru za wykorzystany okres ich pobierania. Będzie ono przekazane w formie jednorazowej wypłaty. To rozwiązanie ma chronić kobiety, które z różnych przyczyn zmienią swoją początkową decyzję o wykorzystaniu wspomnianych urlopów w całości.
Przypomnijmy, że prawo do zasiłków macierzyńskich (w tym za okres urlopu rodzicielskiego) przysługuje zarówno pracownikom, jak i pozostałym osobom, które objęte są ubezpieczeniem chorobowym obowiązkowo lub przystąpiły do niego dobrowolnie.

Rodzice swobodnie zdecydują o sposobie wykorzystania uprawnień

Etap legislacyjny
Konsultacje społeczne