Rentę może otrzymać osoba uznana za niezdolną do pracy, która może udowodnić w określonym wymiarze okresy składkowe i nieskładkowe. W szczególnej sytuacji są m.in. osoby, które uległy wypadkowi w drodze do pracy czy mające długi staż ubezpieczeniowy. Dla nich przewidziane są ułatwienia w uzyskaniu renty.

Czy po wypadku łatwiej o rentę
Mój syn ma 26 lat. Przez rok po zakończeniu studiów szukał pracy. Gdy ją znalazł, po 14 miesiącach pracy uległ poważnemu wypadkowi, który został zakwalifikowany jako wypadek w drodze do pracy. Czy jeśli mój syn zostałby uznany przez ZUS za niezdolnego do pracy, otrzymałby rentę, mimo tak krótkiego stażu pracy?
Tak
Jeśli lekarz orzecznik ZUS stwierdziłby niezdolność do pracy pani syna, otrzymałby on rentę z tego tytułu. Od osób, których niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy, nie jest wymagane spełnienie warunku dotyczącego udowodnienia w określonym wymiarze okresów składkowych i nieskładkowych.
Podstawa prawna
■ Art. 57, 57a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Czy osoba bezrobotna może wystąpić o rentę
Mam 42 lata. Od czterech miesięcy pobieram zasiłek dla bezrobotnych. Zostałem zwolniony z pracy w ramach zwolnień grupowych po siedmiu latach zatrudnienia. Już w czasie trwania umowy o pracę chorowałem. Obecnie stan mojego zdrowia bardzo się pogorszył. Czy mogę się starać o rentę?
Tak
Do renty uprawnia powstanie niezdolności, m.in. w okresie podlegania ubezpieczeniom, np. z tytułu umowy o pracę, pobierania zasiłku dla bezrobotnych albo w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Jeśli otrzyma pan orzeczenie o niezdolności do pracy, to z uwagi na spełnienie pozostałych warunków (także pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę albo przed dniem powstania niezdolności do pracy), ZUS przyzna panu prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Podstawa prawna
■ Art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Czy sąd rozpatrzy odwołanie
Wystąpiłam do ZUS o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Zostałam skierowana na badania. Lekarz orzecznik wydał orzeczenie, w którym błędnie, moim zdaniem, określił datę powstania niezdolności do pracy. Na tej podstawie ZUS odmówił mi przyznania renty. Nie odwołałam się od orzeczenia, ale złożyłam je od decyzji. Opisałam w nim, że błędna jest data powstania niezdolności do pracy. Czy moje odwołanie będzie skuteczne?
Nie
Z uwagi, że nie wykorzystała pani drogi odwoławczej przed ZUS (nie został wniesiony sprzeciw od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS do komisji lekarskiej) i że w odwołaniu podniosła pani wyłącznie zarzuty przeciwko orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS - co do daty powstania niezdolności do pracy, sąd je odrzuci. W analizowanej sytuacji, nie wnosząc sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, pozbawiła się pani prawa zakwestionowania decyzji w sprawie renty.
Podstawa prawna
■ Art. 14 ust. 2a, ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
■ Art. 4779 par. 31 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Czy ZUS może odstąpić od badania wnioskodawcy
Wystąpiłam o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Czy możliwe jest wydanie orzeczenia o niezdolności do pracy przez lekarza ZUS bez bezpośredniego badania tylko na podstawie załączonej do wniosku o rentę dokumentacji?
Tak
Zasadą jest, że lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na podstawie bezpośredniego badania osoby ubiegającej się o rentę i posiadanej dokumentacji. Istnieje jednak możliwość wydania orzeczenia bez bezpośredniego badania stanu zdrowia osoby występującej z wnioskiem o rentę, gdy posiadana dokumentacja jest wystarczająca do wydania orzeczenia.
Powinna pani wiedzieć, że lekarz orzecznik ZUS przed wydaniem orzeczenia może wystąpić o uzupełnienie dokumentacji, np. o opinie lekarza konsultanta albo o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej.
Podstawa prawna
■ Par. 4 rozporządzenia ministra polityki społecznej z 14 grudnia 2004 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy (Dz.U. nr 273, poz. 2711).
Czy ubezpieczony dobrowolnie otrzyma rentę
Po rozwiązaniu umowy o pracę, która trwała 15 lat, kontynuuję od roku opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Obecnie jestem bardzo poważnie chory i rozważam wystąpienie z wnioskiem o rentę. Mam 40 lat i 15 lat pracy. Czy ZUS mógłby przyznać mi rentę?
Tak
Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje, gdy łącznie spełnione są następujące warunki: osoba zostanie uznana za niezdolną do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstanie w ściśle określonym czasie.
Gdy wystąpi pan z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy zostanie wszczęte postępowanie zmierzające do wydania orzeczenia o niezdolności do pracy. Wymagany od osób, które ukończyły 30 lat, okres składkowy i nieskałdkowy w wymiarze pięciu lat z ostatniego dziesięciolecia przed złożeniem wniosku o rentę pan posiada.
Kolejnym warunkiem jest powstanie niezdolności do pracy w ściśle określonym w ustawie o emeryturach i rentach okresie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania. Wyjaśnić trzeba, że okresem ubezpieczenia jest również okres kontynuowania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.
Z uwagi na powyższe, jeśli lekarz orzecznik stwierdzi, że jest pan niezdolny do pracy, zostaną spełnione wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Podstawa prawna
■ Art. 57, 58 ust. 1 pkt 5, ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Czy okres studiów zostanie uwzględniony
Mam 45 lat i chcę wystąpić o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Dowiedziałam się, że muszę udowodnić pięcioletni staż ubezpieczeniowy. Obecnie jestem zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawartej w grudniu 2003 r. Wcześniej nie pracowałam. Bezpośrednio po zakończeniu studiów zajęłam się prowadzeniem domu. Czy ZUS uwzględniłby lata studiów jako nieskładkowe?
Nie
Jednym z warunków przyznania przez ZUS prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest udowodnienie w określonym wymiarze okresów składkowych i nieskładkowych. Dla osób, których niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, okres ten wynosi pięć lat z zastrzeżeniem, że powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
Podkreślić trzeba, że zarówno okresy składkowe (m.in. ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę), jak i nieskładkowe (m.in. okresy studiów) muszą się mieścić we wspomnianym przedziale czasowym - w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Z uwagi, że w analizowanej sytuacji okresy nieskładkowe nie przypadają w ciągu ostatniego dziesięciolecia, ZUS ich nie może uwzględnić i tym samym przyznać renty.
Podstawa prawna
■ Art. 57 ust. 1 pkt 2, art. 58 ust. 1 pkt 5, art. 58 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Czy zawsze trzeba udowodnić staż pracy
Jestem zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Z uwagi, że poważnie zachorowałam, pracodawca wypłacił mi najpierw wynagrodzenie za czas choroby, a potem zasiłek chorobowy. Obecnie korzystam ze świadczenia rehabilitacyjnego. Czy bezwzględnym warunkiem nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest udowodnienie długiego stażu pracy?
Nie
Aby otrzymać rentę, należy spełnić następujące warunki:
  • trzeba mieć orzeczoną niezdolność do pracy,
  • niezdolność do pracy musi powstać w ściśle określonych w ustawie o emeryturach i rentach okresach albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,
  • trzeba osiągnąć wymagany okres składkowy i nieskładkowy.
Wymiar okresów składkowych i nieskładkowych, jaki trzeba udowodnić, nie jest długi i zależy od tego, w jakim wieku powstała niezdolność do pracy. Przykładowo, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat należy udowodnić okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej cztery lata, a gdy powstała w wieku powyżej 30 lat - pięć lat okresów składkowych i nieskładkowych (muszą one przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy).
Od konieczności spełnienia drugiego i trzeciego warunku są odstępstwa. Mimo że ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, warunek jego posiadania uważa się za spełniony, gdy występujący o rentę został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu sześciu miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi sześć miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe. Warunku dotyczącego osiągnięcia wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych nie musi też spełnić osoba, której niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.
Z kolei spełnienie warunku dotyczącego daty powstania niezdolności do pracy nie jest wymagane od osoby, która udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolna do pracy.
Podstawa prawna
■ Art. 57, 57a, 58 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
Czy sąd prześle odwołanie do ZUS
Otrzymałam decyzję odmawiającą przyznania mi renty z tytułu niezdolności do pracy. Po jej wydaniu dostałam bardzo ważne wyniki badań, które dołączyłam do odwołania. Odwołanie wniosłam bezpośrednio do sądu aby przyspieszyć postępowanie. Czy postąpiłam prawidłowo?
Nie
Poprzez niezastosowanie się do zasad wnoszenia odwołania określonych w pouczeniu decyzji nie przyspieszy pani rozpatrzenia sprawy. Sąd musi bowiem przesłać odwołanie do oddziału ZUS, który wydał decyzję w sprawie renty. Nie jest bowiem możliwe rozpoznanie sprawy przez sąd z pominięciem organu rentowego i bez umożliwienia mu ustosunkowania się do zarzutów i wniosków.
Powinna pani wiedzieć, że w myśl kodeksu postępowania cywilnego jeżeli w odwołaniu od decyzji ZUS wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika ZUS, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej, ZUS nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje je do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. ZUS uchyla poprzednią decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu.
Podstawa prawna
■ Art. 118 ust. 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).
■ Art. 83 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.)
■ Art. 4779 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).
Monika Bugaj-Wojciechowska