Ustanie prawa do świadczenia czy zasiłku przedemerytalnego oznacza, że po uprawomocnieniu się decyzji ZUS w tej sprawie nie ma możliwości przywrócenia prawa do tych świadczeń. Przykładowo sprzedaż nieruchomości rolnej, której nabycie spowodowało ustanie prawa do świadczenia, nie przywróci prawa do niego.

W ustawie o świadczeniach przedemerytalnych enumeratywnie wymieniono, w jakich przypadkach następuje ustanie prawa do świadczenia albo zasiłku przedemerytalnego. Prawo do wymienionych świadczeń ustaje:
  • na wniosek zgłoszony przez osobę uprawnioną do świadczenia,
  • z dniem osiągnięcia wieku wynoszącego 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny,
  • w dniu poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, ustalonego w decyzji oddziału ZUS lub innego organu emerytalno-rentowego określonego w odrębnych przepisach,
  • z dniem nabycia prawa własności lub objęcia w posiadanie (samoistne lub zależne) nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe albo współwłasności nieruchomości rolnej, jeżeli udział przekracza 2 ha przeliczeniowe,
  • wraz ze śmiercią osoby uprawnionej.
Wniosek uprawnionego
Osoba uprawniona do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego może zgłosić wniosek o ustanie prawa do tego świadczenia. Musi mieć jednak na uwadze fakt, że takim wnioskiem pozbawi się ewentualnego przywrócenia prawa do świadczenia czy zasiłku przedemerytalnego. Gdy utraci prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, może zgłosić nowy wniosek o przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego, ale musi spełnić wszystkie wymagane ustawą o świadczeniach przedemerytalnych warunki. Wyjaśnić trzeba, że ustawa o świadczeniach przedemerytalnych nie przewiduje przyznawania zasiłków przedemerytalnych, zatem ponowne ustalenie prawa do zasiłku nie jest możliwe.
Powszechny wiek emerytalny
Prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego ustaje, konsekwencją tego jego wypłata jest wstrzymywana z dniem ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, tj. w przypadku ukończenia przez kobietę 60 lat, a przez mężczyznę 65 lat.
Osoby uprawnione do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego z dniem ukończenia powszechnego wieku emerytalnego spełniają warunki do przyznania tzw. emerytury powszechnej. Posiadają niejednokrotnie wyższy niż wymagany do jej przyznania staż emerytalny. Kobieta może przejść na emeryturę powszechną, jeżeli posiada 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna - 25 lat tych okresów.
Postępowanie przed ZUS
Organ rentowy ma obowiązek wszczęcia z urzędu postępowania o przyznanie emerytury. Musi poinformować świadczeniobiorcę o wstrzymaniu wypłaty zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego od dnia osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego oraz o przysługującym mu prawie do złożenia wniosku o emeryturę. W tym celu Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na dwa miesiące przed osiągnięciem przez zainteresowanego wieku emerytalnego, wysyła do zainteresowanego formularz wniosku o przyznanie emerytury (druk ZUS Rp-1) wraz z informacją o terminie wstrzymania wypłaty świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego.
Ponadto ZUS powiadamia uprawnionego do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego o konieczności przedłożenia brakujących dokumentów, wymaganych do przyznania emerytury i ustalenia jej wysokości (np. zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu na druku ZUS Rp-7). Jeżeli dokumenty potwierdzające wysokość osiąganych zarobków zostały złożone wraz z wnioskiem o świadczenie przedemerytalne, wówczas nie ma potrzeby składać ich ponownie, bowiem znajdują się one w aktach świadczeniobiorcy.
Należy podkreślić, że obowiązek wszczęcia postępowania o przyznanie emerytury przez organ rentowy nie jest jednoznaczny z jej przyznaniem. Przyznanie emerytury, podobnie jak i świadczenia przedemerytalnego, czy renty z tytułu niezdolności do pracy, następuje bowiem zawsze na wniosek osoby zainteresowanej.
W informacji wysyłanej uprawnionemu do zasiłku albo świadczenia przedemerytalnego znajduje się także wskazanie dotyczące terminu złożenia wniosku o emeryturę. Osoby, którym ZUS wstrzyma prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, powinny złożyć wniosek o emeryturę nie później niż w miesiącu, w którym zostanie osiągnięty wiek emerytalny.
W sytuacji gdy osoba uprawniona do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego wniosek o emeryturę złoży w miesiącu późniejszym niż ten, w którym kończy powszechny wiek emerytalny, organ rentowy przyzna jej prawo do emerytury nie wcześniej niż od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Nie zmienia to jednak faktu, że ustanie prawa do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego i wstrzymanie jego wypłaty nastąpi od dnia ukończenia powszechnego wieku emerytalnego.
Jeśli osoba uprawniona do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego złoży wniosek o emeryturę przed ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego, a spełnia warunki do przyznania emerytury wcześniejszej, wówczas emerytura zostanie przyznana od dnia spełnienia warunków, nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku o emeryturę.
Wcześniejsza emerytura
Jeśli osoba uprawniona do świadczenia albo zasiłku przedemerytalnego w czasie jego pobierania spełni wszystkie warunki niezbędne do przyznania wcześniejszej emerytury, może wystąpić do ZUS z wnioskiem o jej przyznanie. Jeśli wniosek taki nie zostanie złożony, to w dalszym ciągu ZUS będzie wypłacał świadczenie albo zasiłek przedemerytalny, bowiem ubezpieczony zachowuje prawo do wymienionych świadczeń do ukończenia powszechnego wieku emerytalnego.
Gdy jednak osoba uprawniona do świadczenia albo zasiłku przedemerytalnego spełnia warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury i zdecyduje się złożyć wniosek o nią, wówczas nie będzie miała prawa wyboru, czy chce pobierać świadczenie przedemerytalne czy emeryturę. W dniu, w którym nabędzie prawo do emerytury, nie będzie miała prawa do świadczenia przedemerytalnego. Prawo do świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego przysługuje do dnia poprzedzającego dzień nabycia prawa do emerytury.
Obowiązek powiadomienia ZUS
W sytuacji gdy osoba pobierająca zasiłek albo świadczenie przedemerytalne nie powiadomi organu rentowego o okolicznościach powodujących ustanie prawa do wymienionych świadczeń, ZUS jest uprawniony do dochodzenia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń za okres, nie dłuższy jednak niż za trzy lata. Jeżeli natomiast osoba uprawniona powiadomiła ZUS o zaistnieniu okoliczności skutkujących ustaniem prawa do świadczenia albo zasiłku przedemerytalnego, a organ ten nadal wypłacał to świadczenie, zwrotowi podlegają kwoty nienależnie pobranych świadczeń za okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.
Ważne!
Jeżeli osoba otrzymująca świadczenie albo zasiłek przedemerytalny umrze, wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym nastąpił zgon
PRZYKŁAD:
TERMIN NA ZŁOŻENIE WNIOSKU
Wojciech G. od kwietnia 2004 r. pobierał świadczenie przedemerytalne. 10 listopada 2007 r. ukończył 65 lat. Mimo że dwa miesiące wcześniej otrzymał powiadomienie z ZUS, że z dniem ukończenia wieku 65 lat utraci prawo do świadczenia przedemerytalnego, to do końca listopada takiego wniosku nie złożył. Z uwagi na to 10 listopada 2007 r. ustało prawo do świadczenia przedemerytalnego, ZUS wstrzymał jego wypłatę. Jeśli Wojciech G. złoży wniosek o emeryturę dopiero 5 stycznia 2008 r., ZUS przyzna mu prawo do emerytury od 1 stycznia 2008 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym został złożony wniosek. W grudniu 2007 r. Wojciech G. nie otrzyma żadnego świadczenia.
PRZYKŁAD:
PRAWO DO WCZEŚNIEJSZEJ EMERYTURY
Eugeniusz L. 24 kwietnia 2007 r. ukończył 65 lat. Przez trzy ostatnie lata pobierał świadczenie przedemerytalne. W styczniu 2007 r. ZUS wysłał formularz wniosku o emeryturę wraz z informacją o wstrzymaniu wypłaty świadczenia przedemerytalnego z dniem ukończenia przez ubezpieczonego 65 lat. Eugeniusz L. po otrzymaniu powyższych informacji jeszcze w styczniu złożył wniosek o emeryturę. Z dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy wynikało, że Eugeniusz L. spełniał warunki do uzyskania wcześniejszej emerytury, gdyż pracował ponad 15 lat w szczególnych warunkach. W analizowanej sytuacji emerytura została przyznana od 1 stycznia 2007 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek. Od tego dnia nastąpiło również wstrzymanie wypłaty świadczenia przedemerytalnego.
PRZYKŁAD:
DZIEŃ USTANIA PRAWA DO ŚWIADCZENIA
Wanda B., która od 2005 roku pobierała świadczenie przedemerytalne, 19 października 2007 r. ukończyła 55 lat i złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę. Ponieważ tego dnia spełniała wszystkie wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury warunki, ZUS przyznał jej prawo do emerytury od 19 października 2007 r., a prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługiwało do 18 października 2007 r., tj. do dnia poprzedzającego dzień, od którego przyznano emeryturę.
PRZYKŁAD:
NABYCIE NIERUCHOMOŚCI ROLNEJ
Kazimierz J. jest uprawniony do zasiłku przedemerytalnego od 2004 roku. W marcu 2007 r., wskutek postępowania spadkowego, został współwłaścicielem 5 ha pola rolnego wraz z gospodarstwem, o czym w marcu poinformował ZUS. Organ rentowy wydał decyzję o ustaniu prawa do zasiłku przedemerytalnego od marca 2007 r., tj. od dnia nabycia współwłasności nieruchomości rolnej. W listopadzie 2007 r. Kazimierz J. wystąpił do ZUS-u z wnioskiem o przywrócenie prawa do zasiłku przedemerytalnego, gdyż w październiku 2007 r. sprzedał swoją część pola i gospodarstwa. ZUS wyda decyzję odmowną, ponieważ utraconego prawa nie można przywrócić.
MARCIN WOLSKI
Podstawa prawna
■ Art. 4 ust. 1, 11 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz.U. nr 120, poz. 1252).
■ Art. 27, 116 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.).