Celem ustawowych okresów wypowiedzenia jest ochrona interesów obu stron stosunku pracy. Pracownik może w tym czasie szukać innej pracy i wykorzystać przysługujące mu uprawnienia pracownicze, pracodawca zaś ma możliwość znalezienia zastępcy dla zwalnianego pracownika lub dokonania koniecznych zmian organizacyjnych w swojej firmie.

Czy do stażu wlicza się wszystkie umowy
Zamierzam wypowiedzieć umowę dwóm pracownikom. Jeden z nich pracuje w firmie już pięć lat, od początku na umowie na czas nieokreślony. Drugi był najpierw zatrudniony na okres próbny, potem pracował na umowie na czas określony i po miesięcznej przerwie - na podstawie umowy bezterminowej. Czy wszystkie umowy wlicza się do stażu?
TAK
Długość okresu wypowiedzenia przy umowach na czas nieokreślony zależy od zakładowego stażu pracy, czyli stażu, który co do zasady został wypracowany tylko u jednego pracodawcy. Z uwagi jednak na to, że kodeks pracy nie definiuje pojęcia zatrudnienia u danego pracodawcy, mogą pojawiać się tu pewne wątpliwości. Pojęcie to można bowiem rozumieć dwojako. Otóż może on odnosić się do ostatniego, bezpośrednio poprzedzającego wypowiedzenie umowy zatrudnienia u danego pracodawcy lub też obejmować sumę okresów zatrudnienia u niego, przedzielonych okresami przerwy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się drugą interpretację. Według niej przy ustalaniu okresu wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony uwzględnia się wszystkie okresy zatrudnienia u tego samego pracodawcy. Oznacza to, że w przypadku wielokrotnego zatrudnienia w jednym zakładzie, nawet wówczas, gdy nie ma ono charakteru ciągłego, w stażu pracy należy uwzględnić wszystkie okresy zatrudnienia, a nie tylko okresy nieprzerwane. Chodzi tu zatem zarówno o zatrudnienie na podstawie umowy na czas nieokreślony, jak i o okresy przepracowane na podstawie innych umów o pracę. Rozstrzygnięta została też kwestia następstwa prawnego w stosunkach pracy. Otóż, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na takich zasadach, przy ustalaniu okresu wypowiedzenia uwzględnia się także okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy.
Podstawa prawna
■ Art. 36 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy w umowie musi być odpowiednia klauzula
Zatrudniliśmy na okres roku dyrektora ds. sprzedaży. Efekty jego pracy są jednak niezadowalające. Chcielibyśmy rozwiązać z nim umowę. Pracownik twierdzi, że jest to niemożliwe, gdyż w umowie nie zastrzeżono możliwości wcześniejszego jej wypowiedzenia. Czy ma rację?
TAK
Zasadniczo umowa na czas określony rozwiązuje się z upływem terminu, na który ją zawarto. Jednakże można ją wypowiedzieć na dwa tygodnie naprzód, gdy okres jej obowiązywania jest dłuższy niż sześć miesięcy, a w umowie przewidziano klauzulę o możliwości jej wcześniejszego rozwiązania. Oznacza to, że strony same muszą zadbać o to, by można było wcześniej zakończyć zatrudnienie. Jeżeli z różnych powodów w umowie trwającej dłużej niż sześć miesięcy klauzuli takiej nie zawarto, oznacza to, że strony rezygnują z tej możliwości. W takim przypadku pracodawca nie może wypowiedzieć umowy zawartej na czas określony. Możliwość rozwiązania stosunku pracy w takim przypadku stwarza jedynie porozumienie stron. Ten tryb wymaga jednak zgodnej woli obu stron, a to oznacza, że pracownik musi wyrazić zgodę na wcześniejsze rozwiązanie umowy. W opisanej sytuacji osiągnięcie konsensusu wydaje się jednak mało prawdopodobne, co zamyka pracodawcy drogę do wcześniejszego zakończenia zatrudnienia w tym trybie. Na marginesie dodajmy, że możliwość wypowiedzenia umowy terminowej także niezawierającej stosownej klauzuli istnieje w wyjątkowych sytuacjach, tzn. w razie likwidacji lub upadłości pracodawcy albo gdy zachodzą zwolnienia grupowe. We wszystkich tych przypadkach każda ze stron może rozwiązać umowę o pracę zawartą na czas określony za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
Podstawa prawna
■ Art. 30 par. 1 pkt 4 i art. 33 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy można wydłużyć okres wypowiedzenia
Pracownik zatrudniony w sklepie na stanowisku związanym odpowiedzialnością majątkową złożył wypowiedzenie. Z uwagi na to, że przepracował w naszym zakładzie półtora roku, przysługuje mu miesięczny okres wypowiedzenia. Chciałbym wydłużyć mu okres wypowiedzenia, mimo że umowa o pracę tego nie przewiduje. Czy mogę tak zrobić?
NIE
W przypadku niektórych pracowników pracodawca może już na początku zatrudnienia zabezpieczyć się przed zbyt szybkim rozwiązaniem umowy o pracę. Służy temu możliwość umownego przedłużenia okresu wypowiedzenia uregulowana w kodeksie pracy. Ma ona jednak ograniczony zakres zastosowania. Przede wszystkim nie dotyczy każdego pracownika, lecz tylko takiego, który zatrudniony jest na stanowisku związanym z odpowiedzialnością majątkową za powierzone mienie. Problematykę odpowiedzialności za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się normuje natomiast rozdział drugi działu piątego kodeksu pracy, który obejmuje zarówno przypadki indywidualnego powierzenia pracownikowi mienia jak i przyjęcia pieczy nad takim mieniem na podstawie umowy o współodpowiedzialności. Okres wypowiedzenia pracownika odpowiedzialnego za mienie pracodawcy może być wydłużony i wynosić - jeden miesiąc w przypadku zatrudnienia krótszego niż sześć miesięcy, i trzy miesiące przy stażu co najmniej sześciomiesięcznym. Warunkiem obowiązywania dłuższego okresu wypowiedzenia jest jednak zamieszczenie w umowie o pracę takiego zapisu. Gdy umowa taki zapis zawiera, przedłużenie okresu wypowiedzenia nastąpi niezależnie od tego, która ze stron wystąpi z inicjatywą zakończenia zatrudnienia. Jego brak oznacza natomiast, że zarówno pracodawcę jak i pracownika obowiązują ustawowe okresy wypowiedzenia. Toteż w omawianej sytuacji będzie miał zastosowanie ustawowy, tj. miesięczny okres wypowiedzenia, mimo że pracownik zajmuje stanowisko pracy związane z odpowiedzialnością majątkową za mienie powierzone.
Podstawa prawna
■ Art. 36 par. 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy okres wypowiedzenia liczy się w stażu
Na koniec października pracodawca wypowiedział mi umowę o pracę. Wskazał, że umowa rozwiąże się na koniec listopada po upływie miesięcznego okresu wypowiedzenia. Czy jeżeli trzyletni staż pracy w firmie osiągnę w trakcie wypowiedzenia, nie powinien on wynosić trzy miesiące?
TAK
Okres wypowiedzenia to czas, jaki upływa od momentu złożenia przez jedną ze stron oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę do chwili rozwiązania stosunku pracy. Przy umowie na czas nieokreślony, im dłuższym stażem legitymuje się pracownik, tym dłuższy przysługuje mu okres wypowiedzenia. W praktyce ustalenie okresu wypowiedzenia nie zawsze jednak okazuje się proste. Wątpliwości pojawiają się, gdy określony staż pracy, z którym wiąże się dłuższy okres wypowiedzenia, pracownik nabywa dopiero po dokonaniu wypowiedzenia. W takim przypadku należy jednak pamiętać, że kodeks pracy uzależnia długość okresu wypowiedzenia od okresu zatrudnienia, przez który należy rozumieć czas liczony od dnia zawarcia umowy o pracę do daty jej rozwiązania z upływem okresu wypowiedzenia. Skoro o długości okresów wypowiedzenia decyduje okres zatrudnienia, który pracownik osiągnie w dniu rozwiązania stosunku pracy, to w przytoczonej sytuacji pracownikowi przysługiwać będzie nie miesięczny, ale trzymiesięczny okres wypowiedzenia, gdyż w dniu rozwiązania umowy o pracę będzie on legitymować się już trzyletnim okresem zatrudnienia. Ma to o tyle istotne znaczenie, że w razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy.
Podstawa prawna
■ Art. 36 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy zgodę wyrazić musi pracodawca
Złożyłem wypowiedzenie umowy o pracę. Rozwiąże się ona z upływem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, czyli 31 stycznia 2008 r. Od lutego miałem podjąć nową pracę. Dowiedziałem się jednak, że będę potrzebny w nowej firmie już od początku roku. Czy pracodawca może mi odmówić skrócenia okresu wypowiedzenia?
TAK
Generalnie przepisy kodeksu pracy wprowadzając ustawowe okresy wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony, uzależniają ich długość od stażu pracy u danego pracodawcy. Od powyższych reguł istnieje jednak wyjątek, który w szczególnych sytuacjach zezwala pracodawcy na jednostronne skrócenie ustawowego okresu wypowiedzenia (ale tylko w przypadku umowy zawartej na czas nieokreślony i gdy przyczyną wypowiedzenia jest ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy albo inne przyczyny niedotyczące pracownika oraz gdy pracownikowi przysługuje trzymiesięczny okres wypowiedzenia). Bez żadnych ograniczeń strony mogą natomiast skrócić okres wypowiedzenia na mocy porozumienia stron. Ustawowe zezwolenie na skrócenie wypowiedzenia za zgodną wolą pracownika i pracodawcy nie oznacza jednak, że jeżeli jedna ze stron wystąpi z taką inicjatywą, to druga musi ją przyjąć. Przeczyłoby, to bowiem istocie porozumienia, które wyraża wolę obu stron. Jeżeli więc pracodawca nie wyrazi zgody na skrócenie okresu wypowiedzenia do dwóch miesięcy, pracownika będzie obowiązywać okres o ustawowej długości.
Podstawa prawna
■ Art. 36 par. 6 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy przysługują dni wolne
Zawarłem z pracownikiem umowę na zastępstwo pracownicy przebywającej na urlopie macierzyńskim. Niespodziewanie wcześniej wróciła jednak do pracy inna pracownica, która wcześniej chorowała. Chciałbym wypowiedzieć umowę na zastępstwo. Czy osobie zastępującej przysługują dni wolne na poszukiwanie nowej pracy?
NIE
Zasady rozwiązywania umowy na zastępstwo są takie same jak w przypadku pozostałych umów terminowych, czyli jej byt kończy się z upływem terminu, na jaki została zawarta. Termin ten wyznacza data powrotu zastępowanego pracownika do pracy. W takim przypadku pracodawca nie musi składać pracownikowi zastępującemu żadnego oświadczenia w tym zakresie. Oświadczenie takie będzie natomiast potrzebne, jeżeli pracodawca zamierza skrócić czas trwania takiej umowy. Taką możliwość stwarza mu bowiem wcześniejsze rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem wynoszącym trzy dni robocze. W czasie wypowiedzenia takiej umowy pracownikowi nie będą jednak przysługiwać dni wolne na poszukiwanie nowej pracy. Zwolnienie to należy się bowiem pracownikowi wyłącznie w okresie wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę i wynoszącego co najmniej dwa tygodnie. Z uprawnienia tego nie skorzysta więc pracownik zatrudniony na czas zastępstwa, a także na okres próbny, jeżeli została ona zawarta na czas krótszy niż trzy miesiące.
Podstawa prawna
■ Art. 25 i art. 37 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
DANUTA KLUCZ