Składając wniosek o udzielenie urlopu, pracownicy powinni pamiętać nie tylko o swoich prawach, ale i obowiązkach. Na pytania z tym związane, w trakcie redakcyjnego dyżuru telefonicznego, odpowiadała Izabela Nowakowska, ekspert ds. prawa pracy.

Czy PIP może nałożyć grzywnę
Mój pracodawca ma kłopoty finansowe. Z tego powodu zaplanował trzydniowy przestój. Ma on mieć miejsce na początku lipca. Jednocześnie zapowiedział, że te trzy dni odliczy każdemu pracownikowi od przysługującego mu wymiaru urlopu wypoczynkowego. Moim zdaniem nie powinno tak być. Czy w przypadku gdy pracodawca będzie kontrolowany przez Państwową Inspekcję Pracy, to będzie mu grozić za to jakaś kara?
Tak
Pracodawca, który wbrew obowiązkowi nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracowników. Takie zachowanie podlega karze grzywny. Od 1 lipca 2007 r. jej wysokość będzie wyższa niż dotychczas, ponieważ po wejściu w życie zmiany przepisów będzie wynosiła od 1 tys. do 30 tys. zł.
Podobnie będzie w przypadku wykroczenia przeciwko prawom pracownika polegającego na niewypłacaniu w terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, a także wtedy, gdy wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia zostanie bezpodstawnie obniżona bądź też potrącona.
Również pracodawca niewydający w terminie pracownikowi świadectwa pracy będzie zagrożony taką sankcją karną. Poza tym tej samej karze będzie podlegał ten, kto wbrew obowiązkowi nie wykonuje podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy.
Grzywna w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł będzie groziła pracodawcy także w przypadku pociągnięcia go do odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podstawa prawna
■ Art. 282 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2007 r.
■ Art. 95 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. nr 89, poz. 589).
Czy uwzględnia się siedem miesięcy
W maju 2007 r. zakończyła się moja umowa o pracę u poprzedniego pracodawcy. Wykorzystałam wtedy tylko 11 dni urlopu za 2007 rok. Od 1 czerwca rozpoczęłam nową pracę. Czy u nowego pracodawcy urlop będzie wyliczony proporcjonalnie do siedmiu miesięcy, jakie pozostały do końca 2007 roku od momentu rozwiązania poprzedniej umowy?
Tak
Urlop wypoczynkowy u nowego pracodawcy będzie wyliczony proporcjonalnie do siedmiu miesięcy, czyli od czerwca, bo wtedy nasza czytelniczka rozpocznie pracę na podstawie nowej umowy o pracę na czas nieokreślony.
W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop u dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że wcześniej wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze. Z kolei u kolejnego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego - w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.
Podstawa prawna
■ Art. 1551 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy zwolnienie lekarskie skróci urlop
Jestem w zagrożonej ciąży i lekarz wysyła mnie na zwolnienie lekarskie. Termin porodu jest wyznaczony na koniec grudnia. Jeśli skorzystam z tego zwolnienia, to nie będzie mnie w pracy kilka miesięcy. Czy ta nieobecność może spowodować skrócenie urlopu wypoczynkowego, z którego chciałabym skorzystać po urlopie macierzyńskim?
Nie
Nawet kilkumiesięczna nieobecność w pracy ze względu na korzystanie ze zwolnienia lekarskiego nie wpłynie na obniżenie wymiaru urlopu wypoczynkowego naszej czytelniczki.
W przepisach wyczerpująco określono sytuacje, kiedy może mieć miejsce proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu wypoczynkowego. Stosuje się je wtedy, gdy pracownik powraca do pracy u dotychczasowego pracodawcy w ciągu roku kalendarzowego po trwającym co najmniej miesiąc okresie urlopu bezpłatnego, urlopu wychowawczego, odbywania zasadniczej służby wojskowej lub jej form zastępczych, okresowej służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego albo ćwiczeń wojskowych, tymczasowego aresztowania, odbywania kary pozbawienia wolności, a także nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Jeżeli jeden z tych okresów przypada po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu w danym roku kalendarzowym, wymiar urlopu pracownika powracającego do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego ulega proporcjonalnemu obniżeniu, chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze.
Jednak wśród okoliczności powodujących skrócenie urlopu wypoczynkowego nie wymieniono w ogóle nieobecności, której przyczyną jest choroba, dlatego pracodawca nie może go zastosować w stosunku do osób powracających do pracy po zwolnieniu lekarskim.
Podstawa prawna
■ Art. 1552 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy można wyjechać z dzieckiem za granicę
Kilka miesięcy temu urodziłam dziecko i obecnie przebywam w Polsce na urlopie wychowawczym. Mój mąż jest we Francji i tam pracuje. Chcielibyśmy mieszkać razem, dlatego planuję wyjazd z dzieckiem za granicę. Nie zamierzam tam pracować, tylko zajmować się dzieckiem i nauką języka francuskiego. Czy nie stracę prawa do korzystania z urlopu wychowawczego?
Tak
W przypadku gdy nasza czytelniczka wyjedzie do Francji razem z dzieckiem, głównie po to, by wspólnie z mężem je wychowywać, nie powinno to mieć wpływu na jej prawo do korzystania z urlopu wychowawczego.
Żaden przepis nie przewiduje warunku dotyczącego korzystania z urlopu wychowawczego na terenie Polski. Można więc spędzić go poza jej granicami. Powodem, ze względu na który pracodawca może wezwać pracownika do stawienia się do pracy, jest zaprzestanie osobistej opieki nad dzieckiem. Miałoby to z pewnością miejsce, gdyby czytelniczka zostawiła dziecko w Polsce np. pod opieką dziadków czy też rodzeństwa. Jeśli jednak zgodnie z planem zabierze je ze sobą i będzie się nim osobiście zajmować, to nie będą zachodziły podstawy do wezwania jej przez pracodawcę. Tym samym nie nastąpi utrata prawa do korzystania z urlopu wychowawczego.
Podstawa prawna
■ Art. 1862 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy nadal przysługują dwa dni na opiekę nad dzieckiem
Od kwietnia zaczęłam pracować na jedną czwartą etatu. Do tego czasu byłam zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy i przysługiwały mi w ciągu roku dwa dni zwolnienia na opiekę na dzieckiem. Czy praca na jedną czwartą etatu nie spowodowała utraty prawa do tego zwolnienia? Mój syn obecnie ma siedem lat.
Tak
Czytelniczka nadal może korzystać z dwóch dni opieki nad dzieckiem.
Pracownik ma prawo do dwóch dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem do lat 14 z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w roku kalendarzowym niezależnie od tego, czy jest zatrudniony na cały etat czy też tylko jego część. Pracodawca nie może zmniejszyć tego zwolnienia proporcjonalnie do części etatu, na którą jest zatrudniony pracownik. Z tego powodu można stwierdzić, że nasza czytelniczka będzie mogła skorzystać z tego rodzaju uprawnienia dwa razy w roku, oczywiście do momentu ukończenia przez dziecko 14 lat. Dopiero gdy dziecko osiągnie ten wiek, nie będzie przysługiwało jej tego rodzaju uprawnienie.
Podstawa prawna
■ Art. 188 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy po przerwie można wrócić na urlop wychowawczy
Dwa lata temu urodziłam dziecko. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego oraz wychowawczego złożyłam wniosek o urlop macierzyński i przez kilka miesięcy przebywałam na nim. Ze względów finansowych musiałam z niego zrezygnować, a dzieckiem zajmowała się teściowa. Jednak ostatnio ciężko zachorowała i nie jest w stanie pomagać mi w ten sposób. Czy mogę wrócić na urlop wychowawczy?
Tak
Pracownik zatrudniony co najmniej sześć miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do trzech lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie czwartego roku życia. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia, o którym mowa, wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Jeżeli więc dziecko nie ukończyło jeszcze czwartego roku życia, nasza czytelniczka można wystąpić z wnioskiem o udzielenie jej pozostałej, przysługującej części urlopu wychowawczego. W takim przypadku pracodawca nie może odmówić jego udzielenia.
Należy jednak pamiętać, że istnieją też pewne ograniczenia dotyczące powracania na urlop wychowawczy. Przepisy stanowią bowiem, że może on być udzielony maksymalnie w czterech częściach.
Podstawa prawna
■ Art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy za urlop okolicznościowy przysługuje ekwiwalent
Na początku maja brałam ślub, ale nie mogłam wtedy wziąć urlopu okolicznościowego. Kilka dni później otrzymałam propozycję dotyczącą nowej pracy i rozwiązałam dotychczasową umowę o pracę za porozumieniem stron. Kiedy odchodziłam, pracodawca wypłacił mi ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, natomiast nie chciał mi go przyznać za urlop okolicznościowy. Czy powinnam otrzymać dodatkowy ekwiwalent?
Nie
Niewykorzystane zwolnienie od pracy z powodu ślubu nie uprawnia do otrzymania ekwiwalentu. Takie świadczenie przysługuje tylko w odniesieniu do urlopu wypoczynkowego. Nie ma więc sensu oszczędzanie tak zwanego urlopu okolicznościowego. Najlepiej jest wykorzystać go od razu. Zwlekanie z wystąpieniem z wnioskiem o jego udzielenie może też pracodawcy dać powód do jego odmownego rozpatrzenia. Jest tak dlatego, że pomiędzy terminem udzielenia tego rodzaju zwolnienia od pracy a podstawą jego przyznania musi zachodzić związek czasowy i przyczynowy. Jego udzielanie ma więc związek z wystąpieniem określonych w przepisach okoliczności. Upływ czasu powoduje rozluźnienie tego związku i może stanowić podstawę odmowy jego udzielenia. Tym bardziej nie można będzie liczyć na przyznanie ekwiwalentu za jego niewykorzystanie.
Podstawa prawna
■ Art. 171 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy musi upłynąć 14 tygodni
Urodziłam dziecko i przebywam na urlopie macierzyńskim. Ustaliliśmy z mężem, że lepiej byłoby, gdyby to on zajmował się dzieckiem. Czy i kiedy mogę zrezygnować z urlopu macierzyńskiego? Czy to prawda, że mogę to zrobić dopiero po upływie 14 tygodni?
Tak
Po wykorzystaniu po porodzie co najmniej czternastu tygodni urlopu macierzyńskiego czytelniczka będzie miała prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. W takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek. Wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego należy zgłosić pracodawcy najpóźniej na siedem dni przed przystąpieniem do pracy. Do tego wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika ojca wychowującego dziecko. Powinno ono potwierdzać termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku.
Podstawa prawna
■ Art. 180 par. 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
MONIKA BURZYŃSKA