Pierwsza umowa, jaką pracodawca podpisuje z pracownikiem, jest najczęściej umową na okres próbny. Nie może ona trwać dłużej niż trzy miesiące.

Umowa zawarta na okres próbny jest wynikiem zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy, na mocy którego pracownik zobowiązuje się do świadczenia określonej pracy w oznaczonym miejscu i czasie za wynagrodzeniem na rzecz pracodawcy. Musi być ona zawarta na piśmie. Jeżeli nie została zawarta w takiej formie, pracodawca musi potwierdzić jej warunki najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika.
Umowa na okres próbny może poprzedzać umowę na czas określony, umowę na zastępstwo, umowę na czas wykonania określonej pracy, umowę na czas nieokreślony.
Cel umowy
Mogłoby się wydawać, że w dobie systemów rekrutacji i selekcji pracowników zdecydowanie zmniejszy się częstotliwość zawierania umów na okres próbny. W końcu rekrutacja i selekcja służą do znalezienia idealnego kandydata o określnonych kwalifikacjach i doświadczeniu zawodowym na konkretne stanowisko. Okazuje się jednak, że ani rozmowa kwa- lifikacyjna, ani prawidłowe rozwiązanie testów kompetencyjnych nie zastąpią zatrudnienia na ściśle określony czas próbny.
Celem umowy na okres próbny jest zapoznanie się z kwalifikacjami pracownika na dane stanowisko, natomiast pracownik może sprawdzić, czy odpowiadają mu warunki pracy i atmosfera panująca w danej firmie. Oczywiście w większości przypadków umowa na okres próbny podpisywana jest w interesie pracodawcy - jej krótkoterminowość, jak również brak pewności podpisania po jej rozwiązaniu umowy na czas określony czy też na czas nieokreślony, nie sprzyja stabilizacji zawodowej, jak również komfortowi psychicznemu pracownika.
Czas trwania
Umowa na okres próbny jest umową terminową. Maksymalny okres próbny wynosi trzy miesiące. Ustawodawca wskazuje w kodeksie pracy jedynie górną granicę czasu trwania takiej umowy, nie ma więc żadnych przeszkód, by strony swobodnie kształtowały krótszy termin jej trwania - okres próbny może więc trwać np. dwa tygodnie, miesiąc, dwa miesiące.
Umowa na okres próbny ulega przedłużeniu do dnia porodu, jeżeli zostanie zawarta na okres dłuższy niż jeden miesiąc, a uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży.
Rozwiązanie stosunku pracy
Umowa na okres próbny rozwiązuje się z upływem okresu, na jaki ją zawarto. W trakcie trwania umowy może się jednak okazać, że pracownik nie wypełnia należycie swoich obowiązków albo że posiadane przez niego kwalifikacje są zbyt niskie na danym stanowisku. Taką umowę można wówczas rozwiązać z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
W przypadku wypowiedzenia umowy na okres próbny z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu pracownik może uzyskać odszkodowanie (nie istnieje możliwość przywrócenia do pracy) w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać.
Warto wiedzieć, że podczas dwutygodniowego okresu wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługują dwa płatne dni na poszukiwanie pracy.
Pracownik może również rozwiązać za wypowiedzeniem umowę zawartą na czas określony, jeżeli okaże się, że praca nie odpowiada jego oczekiwaniom. Jeżeli okres próbny nie przekracza dwóch tygodni, okres wypowiedzenia wynosi trzy dni robocze, jeżeli przekracza dwa tygodnie - tydzień, a w przypadku zawarcia trzymiesięcznej umowy - dwa tygodnie. Oczywiście w każdej chwili strony mogą rozwiązać umowę na mocy porozumienia stron.
Ważne!
Wypowiedzenie umowy na okres próbny nie musi być uzasadnione
PRZYKŁAD: UMOWA BEZ PRZEDŁUŻENIA
Janina K. podpisała umowę o pracę na okres próbny od 1 lutego 2007 r. do 30 kwietnia 2007 r. W tym czasie przebywała dwukrotnie na zwolnieniu lekarskim: po raz pierwszy od 19 do 23 lutego 2007 r. i ponownie od 5 do 9 marca 2007 r. Przed końcem okresu próbnego pracodawca poinformował pracownicę o tym, że jej umowa ulegnie przedłużeniu o dwa tygodnie z związku z jej nieobecnością w pracy z powodu choroby. Postępowanie pracodawcy nie jest prawidłowe - umowa zawarta na okres próbny nie ulega przedłużeniu z powodu usprawiedliwionej nieobecności pracownika, bez względu na okres, na jaki została zawarta. Umowa ta zostanie rozwiązana z mocy prawa 30 kwietnia 2007 r. Moim zdaniem umowę na okres próbny pracodawca może podpisać z danym pracownikiem w ramach tej samej pracy (stanowiska, zawodu) tylko raz. Nie można jej przedłużyć ani ponowić.
Z ORZECZNICTWA
Ustalenie, że strony zawarły umowę o pracę na okres próbny w celu obejścia przepisów prawa, powoduje nieważność postanowienia określającego rodzaj umowy. W konsekwencji umowę taką należy uważać za zawartą na czas nieokreślony, chyba że zgodnym zamiarem stron było zawarcie terminowej umowy o pracę - wyrok SN z 26 sierpnia 1999 r., sygn. akt I PKN 215/99, OSNP 2000/24/890.
W razie wypowiedzenia przez pracodawcę umowy na okres próbny pracownik może dochodzić odszkodowania, ale tylko w przypadku naruszenia przepisów o wypowiadaniu, a nie w razie niezasadności tego wypowiedzenia. Sąd pracy może oceniać takie wypowiedzenie co do jego zgodności z zasadami współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 8 k.p.) - wyrok SN z 8 grudnia 2005 r., sygn. akt I PK 103/05, OSNP 2006/21-22/321.
Termin upływu trzeciego miesiąca ciąży (art. 177 par. 3 k.p.) oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni) - wyrok SN z 5 grudnia 2002 r., sygn. akt I PK 33/02, OSNP 2004/12/204.
ANNA SZEWCZYK
gp@infor.pl
Podstawa prawna
< Art. 25, 29, 30, 32, 34, 50, 177 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).