Odprawy zwykle towarzyszą rozwiązaniu bądź wygaśnięciu stosunku pracy. Mają one rekompensować skutki utraty pracy, przejścia na emeryturę lub rentę, powołania do służby wojskowej.

Czy mogą przysługiwać dwie odprawy
Z powodu zmian organizacyjnych w zakładzie wypowiedziałem umowę o pracę kilku pracownikom. Jeden z nich spełnia warunki do nabycia emerytury i po zakończeniu zatrudnienia zamierza skorzystać z tego świadczenia. Czy muszę mu wypłacić dwie odprawy - z tytułu zwolnienia oraz emerytalną?
Tak W razie zbiegu uprawnień do dwóch lub więcej odpraw tylko wyraźne wyłączenie przez przepisy prawa do którejkolwiek z nich uzasadnia odmowę wypłaty świadczenia. Przepisy w obowiązującym brzmieniu nie zawierają regulacji, która w razie zbiegu prawa do odprawy z tytułu zwolnienia pracownika z przyczyn nieleżących po jego stronie oraz do odprawy emerytalnej, wyłączałaby prawo do jednej z nich. Jeśli zatem pracownik spełni warunki do odprawy emerytalnej i pieniężnej (przy założeniu oczywiście, że pracodawca podlega ustawie o zwolnieniach grupowych, tj. zatrudnia co najmniej 20 pracowników), uprawnia go to do obydwu odpraw. Innymi słowy, jeżeli pracownik zostanie zwolniony z przyczyn nieleżących po jego stronie i zwolnienie to zbiegnie się w czasie z jego przejściem na emeryturę (także rentę), to na pracodawcy spoczywa obowiązek wypłaty, zarówno odprawy pieniężnej w wysokości uzależnionej od stażu zakładowego pracownika, jak i odprawy emerytalnej w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, chyba że przepisy zakładowe lub szczególne przewidują wyższą odprawę z tego tytułu.
Podstawa prawna
■ Art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
■ Art. 921 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy za zwolnienie indywidualne wypłacać odprawę
Z powodu likwidacji stanowiska pracy zamierzam wypowiedzieć umowę o pracę jednej z pracownic działu administracji z sześcioletnim stażem w mojej firmie. Prawdopodobnie w tym roku zostaną zwolnione jeszcze dwie osoby. Z uwagi na to, że zatrudniam kilkudziesięciu pracowników, podlegam ustawie o zwolnieniach grupowych. Czy w przypadku pojedynczego zwolnienia trzeba wypłacić odprawę pieniężną?
Tak Jeżeli pracodawca podlega przepisom ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a wyłącznym powodem zwolnienia są przyczyny niedotyczące pracownika, musi liczyć się z koniecznością wypłaty stosownej odprawy nawet w razie indywidualnego rozwiązania stosunku pracy.
Wysokość odprawy zależy od zakładowego stażu, jakim legitymuje się zwalniany pracownik. W opisanej sytuacji pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownicy odprawę w wysokości dwumiesięcznego wynagrodzenia.
Podstawa prawna
■ Art. 8 i 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
Czy prowadzenie działalności pozbawia prawa do odprawy
Pracodawca w ramach zwolnień grupowych wypowiedział mi umowę o pracę. Domyślam się, że przy typowaniu osób do zwolnienia kierowano się zasadą, że w pierwszej kolejności dotyczyć one będą osób mających inne źródło dochodu. Ja od kilku lat prowadzę komis samochodowy. Czy w związku z tym, że prowadzę własną działalność, pracodawca może odmówić mi wypłaty odprawy?
Nie Rekompensujący charakter odprawy pieniężnej oznacza, że przysługuje ona zawsze, gdy zwolnienie następuje z przyczyn określonych w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Na uzyskanie prawa do niej nie ma wpływu sytuacja materialna zwalnianego pracownika oraz fakt uzyskiwania innych dochodów, np. z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek. Dlatego też pracownik, który utracił pracę w ramach zwolnień grupowych, zachowuje prawo do tego świadczenia, nawet jeżeli w czasie zatrudnienia prowadził równolegle własną działalność.
Podstawa prawna
■ Art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
Czy rezygnującemu ze stanowiska wypłacać trzymiesięczną odprawę
Stosunek pracy z pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru został rozwiązany przed upływem kadencji. Nastąpiło to wskutek przyjęcia rezygnacji ze stanowiska. Czy pracownikowi przysługuje trzymiesięczna odprawa przewidziana w ustawie o pracownikach samorządowych?
Nie Pracownicy zatrudnieni na podstawie wyboru korzystają z dodatkowego przywileju w razie zakończenia zatrudnienia, jakim jest prawo do odprawy pieniężnej w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Generalnie przysługuje ona pracownikowi, który nie pozostawał w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym. Jednakże przepisy szczególne mogą modyfikować uprawnienia pracowników w tym zakresie, przewidując inne przesłanki jej nabywania lub wyższą wysokość. Taka sytuacja ma miejsce w stosunku do pracowników samorządowych pochodzących z wyboru. Są oni bowiem uprawnieni do korzystniejszej odprawy, tj. w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, pod warunkiem jednak, że stosunek pracy został rozwiązany z upływem kadencji. Skoro w analizowanej sytuacji stosunek pracy został rozwiązany w wyniku złożonej rezygnacji - przed upływem kadencji, to brak jest podstaw do przyznania trzymiesięcznej odprawy z ustawy o pracownikach samorządowych. Pracownik zachowa jednak prawo do odprawy na podstawie kodeksu pracy w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli nie pozostawał on w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym.
Podstawa prawna
■ Art. 14a ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. 2001 r. nr 142, poz. 1593 z późn. zm.).
■ Art. 75 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
Czy zatrudnionym na czas określony wypłacać odprawy
Zamierzamy wypowiedzieć umowy o pracę kilkunastu pracownikom z przyczyn ekonomicznych, w tym trzem zatrudnionym na podstawie umowy zawartej na czas określony. Umowy te miały trwać do końca grudnia 2007 r., ale z uwagi na trudną sytuację finansową w zakładzie, chcemy je rozwiązać za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Czy pracownikom tym trzeba będzie wypłacić odprawy?
Tak W każdym przypadku, gdy wypowiedzenie umowy o pracę jest podyktowane przyczynami niezależnymi od pracownika, a pracodawca podlega przepisom o zwolnieniach grupowych, jest on zobowiązany wypłacić odprawę pieniężną w wysokości uzależnionej od zakładowego stażu pracownika. W opisanej sytuacji pracodawca pozbawia pracowników pracy przed upływem terminu, na jaki zostały zawarte umowy. Gdy dochodzi do wcześniejszego rozwiązania umowy terminowej z przyczyn nieleżących po stronie pracownika, to przysługuje mu stosowna odprawa. W tym przypadku pracownicy nabywają zatem prawo do odpraw, tak samo jak pracownicy zatrudnieni na czas nieokreślony, którzy tracą miejsca pracy w ramach zwolnień grupowych.
Podstawa prawna
■ Art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
Czy każdemu poborowemu przysługuje odprawa
Jestem zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony. Niedawno otrzymałem kartę powołania do zasadniczej służby wojskowej. Czy jeżeli rozwiąże się ze mną umowę przed rozpoczęciem służby, zachowam prawo do odprawy z tytułu powołania do wojska?
Tak Pracownik powołany do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby. Prawo do odprawy przysługuje pracownikowi niezależnie od tego, czy jest on zatrudniony na podstawie umowy na czas nieokreślony, czy też na podstawie umowy terminowej. Odprawę dla pracownika powołanego do zasadniczej służby wojskowej pracodawca musi wypłacić, nawet jeśli umowa o pracę rozwiąże się przed rozpoczęciem służby. Przysługuje ona bowiem pracownikowi, który został powołany do służby wojskowej, a więc takiemu, który w dniu doręczenia karty powołania pozostaje w stosunku pracy. W przedstawionej w liście sytuacji pracodawca powinien wypłacić pracownikowi powołanemu do zasadniczej służby wojskowej odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.
Podstawa prawna
■ Art. 125 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 241, poz. 2416 z późn. zm.).
W jakim terminie dokonać wypłaty
Z powodu likwidacji jednego z działów wypowiedzieliśmy umowy trzem pracownicom. Trzymiesięczny okres wypowiedzenia skrócono do jednego miesiąca - upłynie na koniec maja. Czy odprawy pieniężne z tytułu zwolnień powinny być wypłacone z upływem skróconego okresu wypowiedzenia?
Tak Skrócenie okresu wypowiedzenia powoduje, że stosunek pracy rozwiązuje się z upływem skróconego (najwyżej do jednego miesiąca), a nie ustawowego trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Roszczenie o odprawę powstaje w dacie, którą wskazano jako dzień rozwiązania stosunku pracy. W przytoczonej sytuacji powinna ona być zatem wypłacona najpóźniej w dniu 31 maja 2007 r.
Podstawa prawna
■ Art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 z późn. zm.).
■ Art. 361 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).
DANUTA KLUCZ