Od 1 października 2012 r. prowadzę działalność gospodarczą. W ciągu 7 dni zgłosiłem się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. 15 października zachorowałem i korzystam ze zwolnienia lekarskiego od pracy. Do 30 września 2012 r. (przez okres roku) podlegałem ubezpieczeniom społecznym jako pracownik. Czy jeśli składki na ubezpieczenia społeczne (także dobrowolne chorobowe) za październik opłacę od 6 tys., to od tej kwoty ZUS naliczy mi zasiłek chorobowy?
Osoba prowadząca działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Dobrowolne z działalności jest tylko ubezpieczenie chorobowe.
Prowadzący działalność może zadeklarować, od jakiej podstawy za dany miesiąc będzie opłacał składki na ubezpieczenia społeczne. Musi się ona jednak mieścić w granicach określonych ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla osoby prowadzącej działalność stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek (w 2012 roku – 2115,60 zł). We wspomnianej ustawie przewidziano także możliwość opłacenia składek od obniżonej podstawy – od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (w 2012 roku – 450 zł), gdy spełnione są dodatkowe warunki określone w art. 18 a.
Natomiast podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i ubezpieczenia rentowe. Przy jej ustalaniu nie stosuje się jednak ograniczenia do rocznej podstawy wymiaru (w 2012 roku – 105 780 zł). Nie może ona jednak przekraczać miesięcznie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (od września do listopada 2012 r. – 8742,05 zł).
W konsekwencji wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność pozarolniczą musi się mieścić w przedziale od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia albo 30 proc. minimalnego do 250 proc. przeciętnego wynagrodzenia i zależy wyłącznie od decyzji osoby ubezpieczonej.
Zasiłek chorobowy w myśl ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ustala się co do zasady od podstawy, od której były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne (w tym chorobowe) przez 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Gdy natomiast okres podlegania ubezpieczeniom był krótszy, podstawę oblicza się z pełnych miesięcy kalendarzowych. Jeżeli natomiast niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, to podstawę wymiaru zasiłku dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek, stanowi ta najniższa podstawa, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc.
Powyższe potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 6 września 2012 r. (II UK 36/2012, niepublikowany). SN stwierdził, że świadczenia z ubezpieczenia społecznego wyliczane są od kwoty zadeklarowanej przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą, z jednym tylko wyjątkiem – gdy prawo do zasiłku powstaje już w pierwszym miesiącu ubezpieczenia. Wówczas podstawę wymiaru zasiłku stanowi minimalna podstawa wymiaru składek, czyli aktualnie 2115,60 zł albo 450 zł (po odliczeniu 13,71 proc.) bez względu na to, od jakiej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne (w tym chorobowe) za ten miesiąc zostały faktycznie opłacone.
W konsekwencji w stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu, nawet gdy składki na ubezpieczenia społeczne (także chorobowe) zostaną za październik opłacone od 6 tys. zł, to i tak z uwagi, że niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu będzie przysługiwał zasiłek naliczony od minimalnej podstawy wymiaru.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).
Art. 48 ust. 1, art. 49 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 z późn. zm.).

Michał Jarosik, ekspert od ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego